نام کتاب : عيون أخبار الرضا ( ع ) ( فارسي ) نویسنده : الشيخ الصدوق جلد : 1 صفحه : 514
مىكند كه مدّعى است تمام احاديث آن را از حضرت رضا شنيده است . در مورد متن حديث هم بايد گفت : برخى از اين مطالب ، زشت و منكر است مانند اينكه : اوّل كسى كه ما تحت داد كه بود ؟ ! و چرا فلان جاى بز پيداست ، و بسيار از ساحت مقدّس حضرت امير عليه السّلام به دور است كه در زمان خلافت با آن همه مشاغل و آن همه دشمن ، در مسجد كوفه بنشيند و به اين سؤالات هجو و ياوه پاسخ دهد ، و بنظر مىرسد راوى خبر تنها نظر به بىاعتبار نمودن حضرت رضا عليه السّلام نداشته است ، بلكه از ترتيب سند پيداست كه قصدش اين بوده كه همهء ائمّه را اهل اين لاطائلات و بيان آنها در مجلس درس ، معرّفى نمايد . و ظاهرا همين نسخهء احمد بن عامر باعث شده است كه ابو حاتم بن حبّان در بارهء حضرت رضا عليه السّلام بگويد : « يروي عن آبائه العجائب كأنه كان يهمّ و يخطىء » ( از پدرانش مطالب عجيبى نقل مىكند ، گويا اهل وهم و خطا و نسيان بوده است ) و بعد چند مثالى نيز براى آن مىآورد ، و حافظ ابو الفضل مقدسى نيز احاديث آن حضرت را جعلى دانسته لكن ابن السّمعانىّ گويد : « و الخلل في رواياته عن رواته ، فإنّه ما روي عنه إلَّا متروك ، و المشهور من روايته ، الصّحيفة ، و راويها مطعون فيه و كان الرّضا من أهل العلم و الفضل مع شرف النسب » ( خلل در روايات او از ناحيهء روات او است ، زيرا افراد متروك الحديث از او حديث نقل كردهاند ، و روايت مشهور او همان صحيفه است كه راوى آن مورد طعن واقع شده و ضعيف است و إلَّا خود ( حضرت ) رضا از اهل علم و فضل بوده ، و نسبى شريف داشته است ) و لذا آنچه در اين كتاب از آن صحيفه ( يعنى نسخهء احمد بن عامر ) آمده باشد بايد كاملا در آن دقّت شود كه آيا واقعا حديث امام معصوم است يا كذب و افتراء بر آن حضرت ، و نيز از جمله مطالب ناصواب اين خبر مىتوان به اين نكته اشاره كرد كه در متن خبر ، اوّلين شاعرى كه در روى زمين شعر گفته ، آدم ابو البشر ذكر مىشود و شعرش را به
514
نام کتاب : عيون أخبار الرضا ( ع ) ( فارسي ) نویسنده : الشيخ الصدوق جلد : 1 صفحه : 514