مىگوئيد : اراده نكرده است و گاهى مىگوئيد : اراده كرده است ؟ و حال آنكه خود مىگوئيد : « اراده » ، ساخته و مفعول خداوند نيست ، سليمان گفت : اين مثل اين است كه مىگوئيم : گاهى مىداند و گاهى نمىداند ، حضرت فرمودند : اين دو يكسان نيستند ، زيرا نفى معلوم ، نفى علم نيست و حال آنكه نفى مراد ( اراده شده ) ، نفى وجود « اراده » است ، زيرا اگر چيزى اراده نشود در واقع اراده اى وجود نداشته است ، ولى گاه مىشود كه علم وجود دارد ولى معلوم وجود ندارد مثل بصر ( بينايى ) چه بسا انسان بينا است ولى شيء ديدنى وجود ندارد و علم وجود دارد ولى معلوم وجود ندارد .
سليمان گفت : خوب ، اراده مصنوع است ، حضرت فرمودند : پس محدث است و مانند سمع و بصر نيست ، زيرا سمع و بصر مصنوع نيستند و اين يكى مصنوع است ، سليمان گفت : اراده صفتى از صفات خداوند است كه از ازل بوده است ، امام فرمودند : پس انسان هم بايد ازلى باشد چون صفت او ازلى سليمان گفت : نه ، زيرا او آن صفت را نساخته است ، حضرت فرمودند :
اى خراسانى ! چقدر اشتباه مىكنى ! آيا با اراده و گفتهء او ، اشياء ايجاد

377