است يا متحرّك ، يا مختلف يا يكسان ، يا معلوم است يا مشتبه ، و هر آنچه ، حدّ پذيرد ، مخلوق خداوند - عزّ و جلّ - است .
و بدان هر آنچه كه حواست آن را ايجاد كند ، معنائى است كه با حواسّ قابل درك است ، و هر حسىّ ، نشانگر همان چيزى است كه خداوند در ادراكش برايش قرار داده است ، و فهم از قلب سرچشمه مىگيرد .
و بدان ، آن يكتايى كه هميشه برپا است بدون هيچ اندازه و حدودى ، مخلوقى با اندازه و حدّ ( مشخّص ) آفريد ، و آنچه را كه آفريد ، دو چيز بود : اندازه و چيز با اندازه و هيچ كدام رنگ و وزن نداشت و قابل چشيدن نبود ، و يكى را وسيلهء ادراك ديگرى قرار داد ، و آن دو را آن گونه قرار داد كه به خودى خود درك شوند و چيزى را به صورت تك ، و قائم به خود ، نه غير از خود نيافريد ، چون مىخواست راهى براى استدلال بر وجود خويش و اثبات آن ، قرار دهد .
خداوند ، تك است و يكتا ، دومى ندارد كه آن دومى بخواهد او را برپا نگاه دارد و كمكش كند و يا او را حفظ كند و مصون بدارد ، ولى مخلوقات با اذن و خواست خداوند ، بعضى بعض ديگر را حفظ مىكنند و نگاه مىدارند ، مردم

355