پراكنده كننده و گردآورنده اشان ، و اين آيهء شريفه اشاره به همين معنى دارد : « * ( وَمِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ) * » ( سورهء ذاريات آيهء 49 ) ، ( از هر چيزى جفت و زوج آفريديم تا شما متذكَّر شويد [ و بدانيد تعدّد ، از صفات ممكنات است ] ) ، بين « قبل » و « بعد » در اين مخلوق جدايى و فرق افكند تا همه بدانند او خود ، قبل و بعد ندارد ، غرائز اين موجودات نشان مىدهد كه غريزه دهندهء به آنان ، خود غريزه ندارد ، و تفاوت ( يا نقص ) آنها دليلى است بر اينكه تفاوت دهندهء بآنان ، نقصى ندارد و تفاوتى در ذاتش نيست ، زماندار بودن آنان بيانكنندهء اين واقعيّت است كه زمان دهندهء بآنان ، فاقد زمان و فراتر از آن است ، بعضى را از بعض ديگر پنهان كرده تا دانسته شود ، غير از آن مخلوقات ، حجاب ديگرى بين او و آنها نيست .
آن زمان كه مربوب ( و مخلوقى ) وجود نداشت ، او ربّ بود ( يعنى مقام ربوبيّت برايش ثابت بود ) ، و آن زمان كه مملوك و مخلوقى نبود ، او مالك على الاطلاق و مستولى بر همه چيز بود .
( يعنى مقام مالكيّت على الاطلاق و قدرت مطلقه برايش ثابت بود ) .
مترجم گويد : اگر « الهيّة » به معنى عبادت باشد ، خداوند مألوه است ، و عبد ، آله و متألَّه . و امّا اگر به معنى مالك بودن در تأثير و تصرّف در اشياء باشد - كما اينكه در اينجا و در بسيارى از احاديث ديگر مراد است - خداوند آله است و عبد مألوه و بر همين اساس امام عليه السّلام لفظ « الله » را در حديثى ( حديث

308