باشند و همراهى دو چيز با هم ، نشانهء حادث بودن آنهاست و حادث بودن هم با ازلى بودن منافات دارد ، پس كسى كه بخواهد ذات خدا را با تشبيه نمودن او به مخلوقاتش بشناسد ، در واقع خدا را نشناخته است ، و كسى كه بخواهد كنه ذات خدا را دريابد ، در واقع قائل به توحيد نيست ( زيرا با اين كار عملا قائل شده است كه خداوند نيز مثل ساير موجودات است و مىتوان به كنه او دست يافت ، و حال آنكه خداوند « تك » است و مثل و مانند ندارد ) و كسى كه براى او مثل و مانند قائل شود ، به حقيقت او آگاهى نيافته است ، و كسى كه براى او نهايتى فرض كند او را تصديق ننموده است ، و كسى كه بخواهد به او اشاره كند ( يا در جهتى خاصّ به او اشاره كند ) در واقع بسوى خدا نرفته ، بلكه به سمتى ديگر توجّه نموده است ، و به موجودى ديگر اشاره كرده است ( زيرا خداوند در جهت خاصّى نيست تا بتوان به او در آن جهت اشاره كرد ) ، و هر كس او را تشبيه كند در واقع خداوند را قصد نكرده ( بلكه به سراغ موجودى ديگر رفته است ) ، و هر كس براى خداوند اجزاء و ابعاض قائل شود ، در واقع در مقابل او تذلَّل و خوارى نكرده است ، و هر كس بخواهد با قوّهء فكر خود او را توهّم نمايد ، در حقيقت به سراغ خدا نرفته است ، هر آنچه كه به همراه نفس و ذات خود شناخته شود ، مصنوع و ساخته شده است ، و هر آنچه در چيز ديگرى ( يا به چيز ديگرى ) غير از خود ، قائم و پابرجا باشد ، معلول است و نياز به علَّت دارد ، به وسيلهء مخلوقات و ساخته‌هاى خدا ، مىتوان بر وجود او استدلال كرد و توسّط

304