قضاء و قدرى حتمى و لازم ، بوده است ؟ اگر چنين باشد ، ثواب و عقاب و امر و نهى و منع بيهوده و وعد و وعيد الهى بىمعنى خواهد بود ، و گناهكار قابل سرزنش و نيكوكار مستحقّ ستايش نخواهند بود . بلكه نيكوكار از بدكار به سرزنش سزاوارتر بوده و بدكار از نيكوكار به ستايش شايسته تر . اين سخن ، سخن بتپرستان و دشمنان خداى رحمان و قدريّه و مجوس اين امّت است . اى مرد ! خداوند مردم را مكلَّف فرموده است ولى در عين حال ، آنها مختارند ، آنان را نهى نموده است ولى با اين نهى ، از اعمال بد ممانعت و جلوگيرى نكرده بلكه فقط ايشان را برحذر داشته است و در مقابل كار اندك بندگان ، ثواب بسيار عنايت فرموده است . اگر مردم ، خداوند را نافرمانى مىكنند از اين رو نيست كه خداوند مغلوب و ناتوان است . و اگر اطاعت و بندگى مىكنند اين امور از روى اجبار نيست و آسمان و زمين و ما بين آنها را باطل و بيهوده خلق نكرده اين گمان كفّار است و واى بر كفّار از عذاب آتش ( اشاره به آيهء 27 سورهء ص ) . راوى گويد پيرمرد در حالى كه از جا برميخاست اين شعر را مىخواند : ( ترجمهء آن ) 1 - تو آن امامى هستى كه ما با اطاعت از او اميد داريم در روز نجات ( يا معاد ) خداوند ما را بيامرزد .

283