كردى نه بد خلق بودى و نه دل سخت و نه صيحه كشنده و نه فحش گوينده و نه عيبكنندهء مردم نه مدحكننده و ستايندهء ايشان و آنچه را كه ميل نفسانى بآن نداشتى از آن تغافل نورزيدى و آرزوكنندگان آن را مأيوس و نااميد نساختى و خود را از سه چيز باز ميداشتى مراء و جدال در سخنورى و بسيار گفتن و سخنان لغو و سه عمل نسبت بمردم نكردى احدى را مذمت نكردى و كسى را سرزنش و استهزا ننمودى و بر لغزش و سخنان لغو كسى مؤاخذه ننمودى و بر پنهانى كسى پى نبردى و در چيزى سخن نكردى .
مگر آنكه اميد ثواب در آن داشتى و چون در مجلس داد سخن ميدادى مجلسيان او مانند كسانى كه بر سر آنها مرغى نشسته باشد سرهاى خود را بزير انداختندى و چون سكوت ميفرمودى سخن ميكردندى و در حديث نزد آن حضرت منازعه ننمودندى هر كس سخن ميگفت گوش فرا داشتندى تا فارغ ميشد و هر كس از ايشان كه شروع در گفتگو مينمود .
آن جناب حديث او را گوش دادى و مانند مردم خنده كردى از آنچه آنها خنده كردندى و تعجب نمودى از آنچه آنها تعجب نمودندى و چون غريبى با او سخن كردى يا اينكه مسألتى نمودى بر درشتى و سخن زشت او صبر فرمودى و او را آزرده نساختى بلكه نسبت باصحاب خود نيز چنين كردى .
تا اينكه مردم را بخود رايگان كردى بلكه سخنان حق و صدق او را بپذيرند و فرمودى چون صاحب احتياجى را به بينيد او را طلب كنيد و اعانتش كنيد و ستودن كسى را قبول نكردى مگر كسى بعوض ستودن آن جناب حضرتش او را ستودى و سخن احدى را قطع نكردى مگر آنكه زياده از حد گفتگو كردى .
پس آن جناب يا او را نهى فرمودى از تكلم يا اينكه در ميان كلام او برخاستى .
حضرت سيد الشهداء گويد كه من از پدر بزرگوارم از سكوت رسول خدا ( ص ) پرسش كردم .
فرمود سكوت آن بزرگوار مبنى بر چهار چيز ميبود حلم و حذر و تقدير و تفكر .
اما تقدير او پس بيك اندازه نظر كردن و گوش فرا داشتن در ميان مردمان بود باين معنى كه آن جناب مردمان را بيك نوع ملاحظه ميفرمود و چون سخن ميگفتند سخنان همه را بيك اندازه گوش ميداد .
و اما تفكر آن حضرت در بقاء و فناء اشياء بود .
اما حلم آن جناب در صبر او بروز و ظهور يافته بود و چيزى آن جناب را بغضب در نمىآورد و او را بر نميانگيخت .
و حذر آن بزرگوار در چهار چيز اجتماع يافته بود فرا گرفتن رفتار نيكو تا اينكه باو اقتدا شود و متابعت وى كنند و واگذاشتن بد رفتارى تا اينكه خود را از آن باز دارند و كوشش كردن در رأى و فكرى كه امور امت بآن اصلاح شود و زيستن در چيزى

241