رتبه حقتعالى نيست كه خود را بخلق خود بشناساند بطريقى كه مخلوق خود را مىشناسند چه اين مطلب بديهى است و محتاج ببرهان نيست چنانچه ذكر شد و ليكن صفات حقتعالى و اسماء او رهنماى وجود او باشند و از آنها شخص پى بوجود حق برد و بموضوع و مخلوق او معرفت باو حاصل شود .
پس چون بآثار و علامات صفت و قدرت او معرفت باو پيدا شود شخص طالب را كه كنجكاوى كند احتياج نباشد بديدن از چشم و شنيدن از گوش و ماليدن از دست و احاطه نمودن بقلب و اگر صفات او دلالت نكند بر وجود او و اسماء او رهنما نباشند ببودن او و اشيائى كه واسطه باشند در فهميدن مطالب از قبيل حواص پنجگانه او را بمعناى او درك نكنند پس عبادت و طاعت بندگان از براى اسماء و صفات نه از براى معناى او باشد و اگر چنين نباشد معبود يگانه غير از خداوند خواهد بود زيرا كه بنا بر اين مطلب صفات و اسماء او غير از ذات او باشند آيا فهميدى .
عرض كرد بلى اى سيد من زياد كن بيان خود را از براى من ، حضرت فرمود بترس و بپرهيز از گفته نادان و كور باطن و اهل گمراهى و ضلالت كه گمان ميكنند حقتعالى در آخرت عيان باشد و مرئى شود از براى حساب و عقاب و ثواب و رسيدگى در امر بندگان و ليكن در دنيا ديده نشود از براى آنكه بندگان طاعت كنند و اميدوار باشند و اگر در وجود حقتعالى نقصى و يا شكستگى بود در آخرت پديدار نميشد و ليكن اين قوم بمطلب نرسيدند و از راه نادانى كور و كر شدند از حق و اينست قول حقتعالى كه ميفرمايد * ( وَمَنْ كانَ فِي هذِه أَعْمى فَهُوَ فِي الآخِرَةِ أَعْمى ) * يعنى كسى كه در اين عالم كور باشد از حقيقتهاى موجوده و از موضوعهاى گوناگون كه هر يك برهانيست روشن و دليلى است متقن بر وجود صانع پى نبرد بذات حق پس در آخرت كور است از معرفت و محروم است از آمرزش و مغفرت چه بر صاحبان عقل روشن است كه درك نمودن ذات پروردگار و حصول معرفت حضرت كردگار در اين دنيا راههاى بسيار و واسطه هاى بىشمار دارد كه در عالم بقا نيست يعنى آن زمان موقع اين گونه وقايع نيست در اين دنيا محل آنست و كسى كه خواهد دانستن اين قضيه را براى خود اخذ كند و وجود او درك نمودن ذات او را از خود بدون اين طريق طلب كند از براى او از اين قسم دانستن بغير از دورى چيزى حاصل نشود چه حقتعالى علم اين را مخصوص ساخته بكسانى كه عقل دارند و ميدانند و ميفهمند .
« مترجم گويد » شايد اين مطلب كنايه از مقربان خاص حضرت احديت باشد چون ائمه چه آنها وسائط ميان خالق و مخلوق باشند و اين گونه مسائل بايد از اين طايفهء عليه مسألت شود .
عمران عرض كرد اى سيد من آيا خبر نميدهى مرا از ايجاد نمودن كه آيا مخلوق است يا غير مخلوق

117