نيست و قول و امر و نهى و وعده و وعيد و ثواب و عقابش محقّق نخواهد بود در نتيجه بين خلائق فساد روى داده و ربوبيت بدين ترتيب باطل مىگردد .
اگر سائلى بگويد : چرا خداوند به بندگان امر و آنها را نهى نموده است ؟
در جواب گفته مىشود : زيرا بقاء و صلاح آنها صورت نگرفته مگر به واسطه امر و نهى و منع نمودن از فساد و غصب .
اگر سائلى بگويد : چرا خلائق خدا را عبادت مىكنند ؟
در جواب گفته مىشود : براى اين كه ذكر او از يادشان نرفته و تارك مراسم ادب نشده و نسبت به امر و نهى او مرتكب لهو نشوند حال اگر بدون انجام مراسم عبوديت به حال خود واگذارده شوند روزگار دراز بر آنها بگذرد و دلهايشان سخت و قسى گردد .
اگر گفته شود : براى چه مردم مأمور شدند به خواندن نماز ؟
در جواب گفته مىشود : براى اين كه در نماز اقرار به ربوبيّت حقّ تعالى است و اين مصلحت عام و گسترده اى است زيرا در آن انداد و اضداد پروردگار خلع شده و بنده با كمال خاكسارى و فروتنى و اعتراف به بندگى و تقاضاى عفو از گناهان گذشته در مقابل پروردگار جبّار ايستاده و هر روز پيشانى بر خاك گذارده تا ياد قادر متعال بوده و فراموشش نكرده و بدين وسيله حالت خشوع و خوف و خوارى خود در مقابل پروردگار جليل را نشان داده مضافا به اين كه در اين مراسم بندگى و عبوديّت از خداى قادر متعال طلب دين و دنيا كرده و از ساحت ربوبيش تقاضاى زياد نمودن آنها را نموده و عاجزانه از او خواستار منزجر شدن از فساد مىشود .
قابل توجّه آن كه :
بنده در هر روز و شب اين عبادت مشتمل بر اين مصالح را بايد بجا آورد تا مدبّر و خالق خود را فراموش نكند تا در نتيجه به طغيان و گردنكشى بپردازد و اساسا متذكَّر خالق متعال بودن و ايستادن در مقابل پروردگار سبب مىشود بنده از معاصى منزجر گرديده و بين او و انواع و انحاء فساد مانع و حاجز پيدا شود .
اگر گفته شود : براى چه حقّ جلّ و علا امر به وضوء و ابتداء به آن فرموده ؟ در جواب گفته مىشود : براى اين كه بنده وقتى در مقابل پروردگار جبّار به مناجات مىايستد طاهر و پاكيزه بوده مضافا به اين كه امر و فرمان او را كه به منظور بر حذر ماندن از ادناس و نجاسات صادر شده اطاعت كرده علاوه بر آن بدين وسيله كسالت و چرت و پينكى از او طرد و برطرف گشته و قلب از ادناس و قذارات باطنى و

815