جويرية بن ذراع يا ابن وداع يا ديگرى از خوارج خروج كردند ، معاويه به امام حسن عليه السّلام گفت : به سوى ايشان خارج شو و با آنها مقاتله نما .
حضرت فرمودند : خداوند مرا از اين كار منع فرموده .
معاويه گفت : براى چه ، آيا ايشان دشمنان شما و من نيستند ؟
حضرت فرمودند : آرى اى معاويه ولى اين طور نيست كسى كه طالب حقّ بوده ولى به خطاء رود مانند كسى باشد كه باطل را طلب كند و بيابد آن را .
معاويه ساكت شد و جوابى نداد در حالى كه اگر حضرت با اين شرط كه معاويه با آنان كه حرب نكنند حرب نكرده و با آنان كه به محاربه اش برخيزند حرب نمايد بيعت كرده بودند معاويه ساكت نمىشد و نيز جا داشت به امام حسن عليه السّلام عرض كند : با من بيعت كردى كه با هر كسى كه من محاربه كنم تو نيز محاربه نموده هر كسى كه باشد و با كسانى كه من مسالمت و صلح كنم تو نيز صلح نمايى هر كسى كه باشد .
بنا بر اين وقتى « عامر » در حديثش گفت : امام حسن عليه السّلام با معاويه به اين شرط كه او را امير المؤمنين بداند بيعت نكرد اين فقره از حديث ناقض صدر و اوّل آن مىباشد ، زيرا امير عبارتست از كسى كه امر و زجر نموده و مأمور يعنى كسى كه فرمان برده و از نهى آمر منزجر گردد پس وقتى حضرت با معاويه بيعت نفرمود از تصرّف او بعنوان امير بودن اباء و امتناع ورزيد در نتيجه با معاهده خود قبول و لزوم اطاعت از وى را زائل كرد و بدين ترتيب از تحت امر او خارج گرديد .
و اگر معاويه متوجّه كار سازى حضرت به آن نحو كه عمل فرمود مىشد محضر مباركش عرض مىكرد : اى ابا محمّد شما مؤمن بوده و من امير مىباشم و وقتى من امير شما نباشم براى مؤمنين نيز امير نخواهم بود و اين حيله اى است از شما كه بدين وسيله امر مرا از خود زائل نموده و حكمم را چه به نفع و چه به ضرر شما باشد دفع فرمودى .
پس اگر عبارت « يحارب من حارب » مطلق مىبود و حال آن كه چنين نيست بلكه مشروط مىباشد شرطش اين است كه : اگر با تو كسى كه شرورتر از تو است مقاتله نمود البته با او مقاتله خواهم كرد ولى اگر در شرّ بودن مماثل با تو بوده يا تو شرورتر باشى البته با وى قتال نخواهم كرد .
و نيز خداوند بر امام عليه السّلام و جميع اهل ايمان شرط كرده كه معاونت بر برّ و تقوى داشته و ترك تعاون بر اثم و عدوان نمايند و بديهى است كه در مقاتله بين كسى كه طالب حقّ است ولى به خطاء رفته و بين طالب باطل كه آن را يافته اگر با طالب حقّ

711