عرض كردم : آرى همين طور است .
فرمود : پس من امام بوده چه قيام كنم و چه بنشينم ، اى ابا سعيد به همان علَّتى كه پيامبر خدا صلَّى الله عليه و آله با بنى ضمره و بنى اشجع و با اهل مكَّه هنگام برگشت از حديبيّه صلح فرمودند من نيز با معاويه صلح نموده‌ام ، آنها كه رسول خدا صلَّى الله عليه و آله با ايشان صلح فرمود بنصّ كتاب كافر بودند و معاويه و اصحابش به مقتضاى تأويل قرآن كافر مىباشند ، اى ابا سعيد وقتى من امام از جانب خدا بودم نبايد رأى مرا تخطئه كنى و عملى را كه انجام داده‌ام چه مهادنه و صلح بوده و چه محاربه و جنگ باشد مىبايد بپذيرى اگر چه حكمت كردار من بر تو مخفى و مشتبه باشد ، مگر نمىبينى جناب خضر عليه السّلام وقتى كشتى را شكافت و جوان را كشت و ديوار را تعمير كرد و بپا داشت موسى به غضب آمد و از كردارش سخت برآشفت ، جهت غضبناك شدن موسى اين بود كه حكمت عمل خضر بر او مخفى بود تا آن كه خضر عليه السّلام آن را بازگو كرد و موسى راضى گشت ، عمل و كردار من نيز همين طور مىباشد يعنى از عمل و فعل من خرسند نبوده بلكه غضبناك هستند زيرا حكمت آن بر شما پنهان مىباشد و آن اين است كه اگر من غير از اين مىنمودم يك نفر از شيعيان ما روى زمين باقى نمىماند مگر آن كه او را مىكشتند .
مقاله مرحوم مصنف ( صدوق ) [ در بارهء صلح امام حسن ( ع ) ] محمّد بن على مصنّف اين كتاب ( صدوق ) مىگويد : محمّد بن بحر شيبانى رضى الله عنه در كتابش معروف به كتاب الفروق بين الاباطيل و الحقوق مصالحه و مداهنه حضرت امام حسن عليه السّلام با معاويه را متذكَّر شده و شرح و توضيح آن چنين است : شخصى از تفسير حديث يوسف بن مازن راشى سؤال كرده و جواب سؤالش را داده‌اند و شرح اين سؤال و جواب را ابو بكر محمّد بن حسن بن اسحاق بن خزيمه نيشابورى در ضمن روايتى نقل كرده كه صاحب كتاب الفروق بين الاباطيل و الحقوق اين روايت را به تفصيل در كتابش آورده است ، شرح اين روايت چنين است :
محمّد بن حسن بن اسحاق مىگويد : ابو طالب زيد بن احزم ، از ابو داود ، از قاسم بن فضل از يوسف بن مازن راشى نقل كرده كه وى گفت : حسن بن على صلوات الله عليهما با معاويه بيعت و صلح فرمود مشروط به شرائطى كه در متن صلحنامه به اين شرح درج گرديد :
الف : معاويه ملتزم شد كه او را امير المؤمنين نخوانند .
ب : معاويه پذيرفت كه امام حسن عليه السّلام در حضور او اقامه شهادت نكند .

685