د : به كجا خواهد رفت [1] و در صورتى كه خداى واحد را از روى اخلاص پرستيده و اقرار به طاعتش نمايد مسير و مقصدش به بهشت خواهد بود .
سپس امام عليه السّلام فرمودند :
نفس در انسان جارى بوده گاه حارّ و زمانى بارد و سرد است ، هنگامى كه حارّ است انسان تكبّر و نخوت داشته ، با نشاط بوده ، مرتكب قتل و سرقت شده ، خوشحال و مسرور بوده ، دست به فجور و زنا زده ، جنبش و جهش داشته و كبر و بزرگى به ديگران مىفروشد و موقعى كه بارد و خنك است شخص مهموم و محزون و آرام بوده ، پژمرده و فراموشكار و مأيوس نشان داده مىشود و اين حالات عوارضى است كه از جمله آنها بيمارىها و دردها مىباشد كه در چنين وقتى بر انسان عارض مىگردد و سبب عروض آن خطاء و گناهى است كه شخص انجام داده و شرح و توضيح آن اين است كه :
شخص در يكى از ساعات طعام يا شرابى را خورده و آشاميده كه با آن عمل گناه موافق بوده و اقتضايش چنين خطيئه اى مىباشد و پس از صدور آن خطاء و گناه فاعل مستوجب و مستحق دردى كه يكى از انحاء و الوان دردها است مىباشد .
سپس امام عليه السّلام فرمودند :
جوارح و عروق و اعضاء انسان لشكرهاى خدا و اعوان و ايادى حضرتش جلّ و علا مىباشند از اين رو هر گاه خداوند اراده فلان درد و بيمارى را بكند ، اين جوارح و اعضاء را بر شخص مسلَّط كرده و به وسيله آنها بيمارى و دردى را كه خواسته بر شخص غالب مىگرداند .
حديث ( 7 ) محمّد بن موسى برقى مىگويد : على بن محمّد ماجيلويه ، از احمد بن ابى عبد الله ، از پدرش ، از محمّد بن سنان باسنادش به طور مرفوع حديث را از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام نقل كرده كه آن جناب فرمودند : عجيبترين عضوى كه در انسان هست قلب او مىباشد قلب صفاتى پسنديده و اوصافى ناپسند داشته كه شرح آنها چنين است :
اگر اميد و آرزو به آن رو كند طمع و آز خوار و ذليلش مىكند و اگر طمع در آن به جوش آيد حرص و ولع تباهش مىسازد و اگر نااميدى به آن دست يابد حسرت و

[1] - يعنى مىداند كه مسيرش به آخرت منتهى شده و به جهان باقى خواهد رفت .

379