جانب بلغم حبّ طعام و شراب و لمس اشياء نرم و دوست داشتن رفاقت و از طرف تلخى ( صفراء ) غضب و سفاهت و شيطنت و ستمگرى و طغيان و شتابزدگى و از ناحيه خون حبّ زنان و لذّات و مرتكب شدن محارم و تبعيّت از شهوات براى اين روح و بدن لازم گرديد .
عمرو مىگويد : جابر گفت : حضرت ابو جعفر عليه السّلام فرمودند : اين روايت را ما در كتابى از كتابهاى امير المؤمنين على عليه السّلام يافتيم .
حديث ( 2 ) پدرم رحمة الله عليه فرمود : سعد بن عبد الله ، از احمد بن ابى عبد الله ، از جمعى ، از ابو طاهر بن حمزه از حضرت ابى الحسن الرضا عليه السّلام نقل كرده كه آن جناب فرمودند :
طبايع چهار تا است :
يكى از آنها بلغم است و آن دشمنى است ستيزگر [1] و ديگرى خون است كه آن بنده مىباشد و بسا بنده آقاى خود را مىكشد و سوّم باد [2] است و آن فرشته اى است كه ملاطفت مىنمايد و چهارم تلخى و صفراء است ، آه ، آه آن زمين است كه هر گاه بلرزد آنچه روى آن است به لرزه مىآيد .
حديث ( 3 ) محمّد بن الحسن رحمة الله عليه مىگويد : محمّد بن حسن صفّار ، از احمد بن محمّد بن عيسى ، از احمد بن محمّد بن ابى نصر بزنطى ، از ابو جميله ، از كسى كه نامش را برده ، از حضرت ابو جعفر عليه السّلام نقل كرده كه حضرت فرمودند : غلظت از برخى اخلاط ناشى از كبد همچون خون و صفراء بوده و حياء و شرم در سوداء است و مسكن و جايگاه عقل قلب و نفس انسانى مىباشد .
حديث ( 4 ) محمّد بن موسى بن متوكَّل مىگويد : عبد الله بن جعفر حميرى از محمّد بن حسين ، از حسن بن محبوب ، از برخى اصحاب حديث را مرفوعا نقل كرده و گفته است : هنگامى كه حقّ عزّ و جلّ طينت آدم عليه السّلام را آفريد به بادهاى چهارگانه [3] امر

[1] - كنايه است از اين كه به كندى علاج شده و به آسانى دفع نمىشود .
[2] - ممكن است مراد از آن صفراء باشد چنانچه به احتمال قوى مقصود از آن سوداء است و در اخبار كثيرا به معناى دوّم آمده .
[3] - بادهاى چهارگانه عبارتند از : باد شمال كه از سمت قطب شمال مىورزد ، باد جنوب كه از سمت قطب جنوب مىوزد ، باد صبا كه از سمت مشرق وزيده و باد دبور كه از جانب مغرب مىوزد .

371