صانع حكيم زمين را پايينتر و پستتر از نامى و نامى را اعلا و افضل از زمين قرار داده و نيز نامى را پستتر از حيوان و حيوان را اعلى و ارفع از نامى آفريده و همچنين حيوان غير ناطق را پستتر از ناطق و ناطق را افضل از غير ناطق خلق كرده چنانچه حيوان ناطق جاهل را پستتر از ناطق عالم قرار داد و حيوان عالم ناطقى را كه محجوج است از حيوان عالم ناطقى كه حجّت مىباشد پستتر نمود و طبق اين ترتيب لازم است ناطق فصيح برتر و افضل از غير فصيح بوده و نيز مخلوقى كه به مطلوبات امر شده ، اتيان نموده و از مكروهات نهى گرديده ، دورى جسته در حالى كه اوّلا : شهوات و تمايلات در او تام و كامل بوده .
ثانيا : آلت و وسيله شهوترانى در او موجود و فراهم بوده و آن عبارت است از اين كه طبعش طالب لذّات و مشتهيات نفسانى و مايل به آنها مىباشد .
ثالثا : در معرض ابتلاء و امتحان واقع بوده تا معلوم شود به واسطه تبعيّت از نفس و اعمال شهوات آيا مرتكب معصيت مىشود يا نه ؟
رابعا : ابليس ملعون در قلب و ديده اش وسوسه كرده و معاصى را زينت داده و زيبا و خوش منظر جلوه گر نموده تا بدين وسيله مرتكب آن گردد ولى با وجود تمام اينها و فراهم بودن آلت و وسيله شهوات و عداوت نمودن ابليس وى نفس را از خواسته ها و مشتهيات باز داشته و گرد عصيان و طغيان نمىگردد لذا چنين مخلوقى افضل و برتر است از مخلوقى كه امر و زجر داشته ولى آلت شهوات در او مفقود بوده و از طرفى ابليس در مقام عداوت با وى نبوده و معاصى را برايش مزيّن ننموده و در وى وسوسه نمىكند .
برتر بودن حجّت از محجوج مخلوق اخير كه مأمور و منهى است و با وجود وسيله و آلت شهوات گرد عصيان نمىگردد دو نوع است : حجّت و محجوج حجّت از محجوج برتر است ، با توجّه به اين نكته مىگوييم :
جناب آدم عليه السّلام كه اصل بشر است چون برتر و افضل از فرشتگان مىباشد حقّ تبارك و تعالى او را محجوج و فرشتگان را حجّت بر او قرار نداده بلكه آدم را براى كلّ فرشتگان حجّت نموده لذا او را عالم نموده به امورى كه ابدا فرشتگان را از آن امور مطَّلع نكرده و اين تخصيص به اين خاطر بوده تا بدين وسيله به فرشتگان بفهماند آدم مخصوص است به مختصّاتى كه فرشتگان فاقد آن مىباشند و پر واضح است مخصوص به خصوصيّات راجحه برتر است بر فاقد آن خصوصيات .

109