بسيارى هر كس معتقد بجبر يا بمطلبى كه مستلزم جبر است بشود بخدا ستم كرده و او را بجور و عدوان نسبت داده . زيرا براى كسى كه بزور بر گناه واداشته عقوبت اثبات كرده ، هر كه پندارد خدا بنده‌ها را بگناه مجبور ميكند بايد خدا را مدافع عقوبت بنده بداند ، و هر كه پندارد خدا از عقوبت بنده گنهكار دفاع ميكند او را در باره تهديدى كه كرده دروغگو شمرده آنجا كه خدا ميفرمايد ( 76 - البقرة ) آرى كسى كه بدكردارى كرد و خطاگير شد آنان دوزخيانند . و در آن جاويد بمانند ، و ميفرمايد ( 11 - النساء ) راستى كسانى كه بستم مال يتيمان خورند همانا شكم از آتش انباشته دارند ، و در آتش فروزان دوزخ درگيرند ، و ميفرمايد ( 59 - النساء ) راستى كسانى كه بآيات ما كافرند آنان را در آينده بدوزخ افكنيم ، و هر زمانى كه پوستشان كلفت شود پوست آنان را با پوست ديگرى عوض كنيم تا عذاب بچشند راستى خدا عزيز و حكيم است - و آيات بسيار ديگرى در اين باره هست ، و كسى كه وعيد خدا را دروغ شمارد و در تكذيب خود يك آيه قرآن را دروغ شمارد دچار كفر گردد ، و از آنها باشد كه خدا در باره آنها فرمايد ( 79 - البقرة ) آيا ببعضى از كتاب خدا ايمان داريد و ببعضى كافريد سزاى كسى از شما كه اين كار كند نيست مگر رسوائى در دنيا ، و روز قيامت هم برگشت ميكنند بسختترين عذابى ، و خدا غافل نيست از آنچه ميكنيد - بلكه ما ميگوئيم خدا جل و عز بنده‌ها را بر كردار خودشان سزا ميدهد ، و آنها را بكارهاى بدشان عقوبت ميكند بواسطه اختيار و استطاعتى كه بآنها داده و براى همانست كه بآنها امر و نهى كرده و قرآنش بدان گويا است ( 160 - الانعام ) هر كه حسنه آورد ده برابر آن را دارد ، و هر كه سيئه آورد جز بمانندش سزائى ندارد و آنها ستم نشوند - و فرموده است جل ذكره ( 28 - آل عمران ) روزى كه

487