عليه السّلام در آن زمان نه سال داشت - پس اى كاش در بارهء او صبر كنى تا ادب آموزد و خواندن قرآن را فراگيرد و حلال را از حرام باز شناسد . مأمون گفت : او از شما به خدا و پيامبر و سنّت و احكام الهى ؛ فقيه تر و داناتر است ، و در قراءت قرآن از همهء شما بدان آگاهتر ، و به محكم و متشابه ، و ناسخ و منسوخ قرآن ، و ظاهر و باطن ، و خاصّ و عامّ ، و تنزيل و تأويل آن عالمتر مىباشد . پس از وى پرسش كنيد ، اگر مطلب همان بود كه شما گفتيد از شما مىپذيرم ، و اگر مطلب همان بود كه من گفتم درخواهم يافت كه او جايگزين و جانشين شما است . پس آنان از نزد مأمون خارج شده و بدنبال يحيى بن اكثم فرستادند كه در آن روز قاضى القضات بود ، پس حاجت خويش را بدو عرضه داشتند و وى را با هدايايى چند به طمع انداختند كه با حيله و نيرنگ مسأله اى مشكل در فقه براى آن حضرت عليه السّلام طرح كند تا در جوابش دربماند و نداند حكم آن چيست .
پس چون همگى حاضر شدند و امام نهم عليه السّلام نيز حضور يافت ، گفتند : اى امير مؤمنان ، اگر اجازه فرمائيد اين قاضى سؤال كند ، مأمون گفت : اى يحيى از أبو جعفر مسأله اى فقهى بپرس تا دريابى جايگاه او در فقه و علم دين چگونه است ، يحيى گفت : اى أبو جعفر - خداوند بر صلاحت بيفزايد - در بارهء فردى كه در حال احرام ، شكارى را بكشد نظرت چيست ؟ فرمود : آيا او را در حرم كشته يا خارج از آن ؟ داناى به مسأله و حكم بوده يا جاهل ؟ از روى عمد كشته يا به خطا ؟ بنده بوده يا آزاد ؟ صغير بوده يا كبير ؟ بار نخستش بوده يا قبلا نيز انجام داده ؟ صيد از پرندگان بوده يا از ديگر جانوران ؟ كوچك بوده يا بزرگ ؟ بر كارى كه كرده اصرار دارد يا نادم است و پشيمان ( يعنى : قصد توبه دارد ) ؟ آيا در شب و در لانه اش آن را كشته يا به روز و آشكارا ؟ آيا آن فرد در حال احرام حجّ بوده يا احرام عمره ؟
[ با شنيدين اين توضيحات ] يحيى بگونه اى درمانده و زبون شد كه آن امر بر هيچ يك از اهل مجلس پوشيده نماند ، و همه از پاسخ امام عليه السّلام غرق در حيرت شدند .
مأمون [ خطاب به آن حضرت عليه السّلام ] گفت : اى أبا جعفر [ بنا بر قراءت : اخطب ] خطبهء عقد را جارى كن ، [ و بنا بر قراءت : « أخطب » مىشود ] خطبه عقد را جارى كنم ، فرمود : آرى ، اى امير مؤمنان ، پس او پس از حمد و ثناى الهى و درود بر پيامبر اكرم و خاندان گرامش گفت : امّا بعد ، همانا از قضاى خداوند بر بندگان اين است كه ايشان را در پرتو حلال از حرام بىنياز سازد ، و بهمين جهت خداى جليل و عزيز فرمود : * ( وَأَنْكِحُوا الأَيامى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَإِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا

423