آيه اى واضحتر در قرآن سراغ دارى ؟ فرمود : آرى ، بگوئيد ببينم در آيات * ( يس ، وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ ، إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ ) * : « يا ، سين ، سوگند به قرآن با حكمت ، كه همانا تو از فرستادگانى ، و براه راستى » ، [ بگوئيد كه ] مراد و منظور از ياسين چيست ؟ علما گفتند : بىهيچ شكَّى « ياسين » محمّد است ، حضرت فرمود : خداوند از اين بابت به محمّد و آل محمّد آنچنان فضلى عطا فرموده كه هيچ انديشمندى با انديشه و تفكَّر كنه آن را درنيابد ، چرا كه خداوند جز بر پيامبران عليهم السّلام بر هيچ كس سلام نفرستاده است ، خداى تبارك و تعالى فرموده : « سلام بر نوح در ميان جهانيان - صافّات : 79 » ، و نيز : « سلام بر ابراهيم - صافّات : 109 » ، و همچنين فرموده : « سلام بر موسى و هارون - صافّات : 120 » ، ولى نفرمود : سلام بر آل نوح ، و سلام بر آل ابراهيم ، و نفرمود : سلام بر آل موسى و هارون ، بلكه خداوند عزيز و جليل فرموده : سلام على آل ياسين : « سلام بر آل ياسين - صافّات : 130 » ، و مراد از آن آل محمّد است .
مأمون گفت : براستى دريافتم كه شرح بيان اين مطلب در معدن نبوّت است .
اين هفتم .
و امّا هشتم : اين كلام خداى عزيز و جليل است : * ( وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّه خُمُسَه وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبى ) * : « و بدانيد كه هر چه به چنگ آريد ، پس پنج يك آن براى خداى و پيامبر و خويشان [ پيامبر ] [ و يتيمان و تهيدستان و در راه ماندگان ] است - انفال : 41 » ، و خداوند در اين آيه سهم خويشان [ پيامبر ] را قرين سهم خود و پيامبرش ساخته ، اين وجه تمايزى ميان « آل » و « امّت » است ، چرا كه خدايشان را در مكانى جاى داده ، و تمام مردم را در مكانى نازلتر ، و براى آنان همان پسنديده كه براى خود پسنديده ، و در همان خصوصيّت ايشان را برگزيده و انتخاب نموده است و نخست از خود آغاز نموده ، و بعد پيامبر را آورده ، سپس به خويشاوندان [ پيامبر ] در هر فىء و غنيمتى پرداخته ، و غير از آن هر آنچه خداى عزّ و جلّ براى خود پسنديده براى ايشان نيز پسنديده است ، و فرموده - و گفتارش حقّ و درست است - : * ( وَاعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّه خُمُسَه وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبى ) * اين براى ايشان تأكيدى شديد و دستورى دائمى تا روز قيامت در كتاب ناطق خداوند ، كه « باطل ( كاهش ، و افزايش و نادرستى ) از پيش آن و از پس آن ( در حال و آينده ) بدان راه نيابد ، و فرو فرستاده اى است از سوى [ خداى ] با حكمت و ستوده » و امّا آن قسمت از آيه كه فرموده : « براى يتيمان و تهيدستان » ، هر گاه يتيم يتيميش بپايان رسد ( يعنى : بالغ شود ) از مصرف غنائم خارج شده و

408