و آدمى بدينسان آفريده شده براى دنيا و آخرت ، پس هر گاه خداوند ميان آن دو را جمع كند زندگى او در زمين شود ، زيرا او از جايگاهى آسمانى بزمين نازل شده ، پس وقتى خدا ميان آن دو ( بدن و روح ) جدائى اندازد و اين بدن بميرد ، روح به آسمان باز گردد ، بنا بر اين زندگى بر روى زمين ، و مرگ در آسمان است ، و اين بدان جهت است كه ميان روح و بدن جدائى افتاده است . پس روح و نور به عالم ارواح گرايد و جسم بماند ، چرا كه از موادّ دنيائى است . و علَّت از هم پاشيدگى و فساد جسم جز اين نيست كه باد رطوبت را مىبرد در نتيجه گل خشك شده و خاك گردد و بپوسد ، و هر كدام به مادّه يا عنصر نخست پيش از تركيب باز گردد .
و جان با نفس كشيدن بحركت افتد ، و حركت دم زدن از باد است ، پس آنچه از نفس مؤمن است نورى است مورد تأييد عقل ، و آنچه از نفس كافر است آتشى است مورد تأييد شيطنت و حيله گرى ، اين از سرشت آتشين خود باشد ، و آن هم از سرشت نورانى خود ، و مرگ از جانب خداوند براى فرد مؤمن رحمت است ، و براى كافر عذاب و شكنجه .
و خداوند داراى دو نوع كيفر است ، يكى از طريق روحى و ديگرى سلطهء بعضى از مردمان بر بعضى ديگر ، كيفر روحى [ گناهان ] بيمارى و فقر است ، و كيفر سلطه گرى كه همان عذاب است ، و بر پايهء فرمايش خداوند عزيز و جليل كه فرموده : * ( وَكَذلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظَّالِمِينَ بَعْضاً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ ) * ، يعنى : « و بدين گونه ستمكاران را به سزاى آنچه مىكردند بر يك ديگر مىگماريم - انعام : 129 » ، مراد گناهانى بود كه مىكردند ، و هر گناهى كه از روح است كيفرش به بيمارى و فقر باشد ، و آنچه از سلطه گرى است عذاب و عقوبت باشد ، و تمام اينها كيفر و عذاب فرد مؤمن در سراى دنيا است . و امّا كيفر فرد كافر در دنيا عذاب است و سختتر از آن را در آخرت بيند . و اين جز به سبب گناه نيست ، و ريشهء گناه از شهوت است و آن از جانب فرد مؤمن از طريق خطا و فراموشى است ، يا از اجبار و بىطاقتى . و گناه از سوى كافر ( منحرف از صراط حقّ ) عمد است و انكار ، و تجاوز است و حسد ، و اين همان فرمايش خداوند عزيز و جليل است كه فرموده : * ( كُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ ) * ، يعنى : « [ بسيارى از اهل كتاب با اينكه حقّ براى آنان روشن و هويدا شده ] از روى حسدى كه در دلشان هست [ دوست دارند كه شما را پس از ايمان آوردنتان ] به كفر بازگردانند - بقره : 109 » .

334