سخنان امام باقر عليه السّلام گفتارى طولانى از حضرت أبو جعفر محمّد بن على عليهما السّلام - شكافندهء علم خدا و پيامبر - كه در زمينه‌هاى : پند ، حكمت ، اندرز و امثال آن روايت شده .
سفارشات امام باقر عليه السّلام به جابر بن يزيد جعفى نقل شده است كه آن حضرت عليه السّلام به جابر فرمود : جابر ! از مردم روزگار خود پنج چيز را غنيمت شمار : 1 - اگر حضور داشتى شناخته نشوى ( تو را نشناسند ) ، 2 - و چنانچه [ از ميانشان ] غايب شدى جويايت نشوند ، 3 - و اگر در جمع [ ايشان ] بودى رأى و نظرت را نخواهند ، 4 - و اگر مطلبى بگوئى آن را نپذيرند ، 5 - و چنانچه [ از ايشان ] خواستگارى كنى تو ردّت كنند .
و تو را به پنج مطلب سفارش مىكنم : 1 - اگر مورد ستم واقع شدى ، تو ستم مكن ، 2 - و چنانچه خيانت شدى تو خيانت مكن ، 3 - و اگر تكذيب شدى ، تو خشم مگير ( عصبانى مشو ) ، 4 - و چون تعريف شدى خرسند مباش ، 5 - و چنانچه نكوهش شدى بيتابى مكن ( نه به تعريفشان خوش باش و نه از ملامتشان بيتابى كن ) . و پيرامون آن نكوهشى كه در باره ات گفته شد انديشه كن و ببين اگر آن را در خود يافتى ، در اين صورت سقوط و افتادنت از نظر خداوند هنگام خشمت از حرف درست براى تو مصيبت بارتر از آن ترسى است كه از سقوطت در ديدهء مردم دارى . و چنانچه خلاف آنچه در باره ات گفته‌اند بودى ، اين خود پاداشى است كه آن را بدون زحمت سود برده اى .
و بدان كه تو دوست و طرفدار ما شمرده نخواهى شد تا [ چنان شوى كه ] اگر تمام همشهريانت جمع شدند و گفتند : « تو مرد بدى هستى » اين سخن محزونت نسازد ، و چنانچه گفتند : « تو مرد خوبى هستى » تو را خوشحال نكند ، ولى نفس خود را بر كتاب خدا عرضه دار پس اگر پويندهء راه قرآن ، و در آنچه بىرغبتى خواسته زاهد بودى ؛ و در آنچه به طمع انداخته آرزومند بودى ؛ و از تهديدش ترسان ؛ در اين صورت پابرجا باش و تو را مژده باد ! كه بىشكّ آن سخنان كه در باره ات گفتند هيچ زيانى به تو نخواهند رساند . و چنانچه جداى از قرآن هستى پس ديگر بخود باليدنت براى چيست ؟ براستى كه فرد مؤمن توجّهى خاصّ به مبارزهء با هواى نفس دارد تا بر تمايلاتش چيره شود ، [ و در اين مبارزه ] گاهى كجى نفس را

264