جهان سه گروه‌اند : داناى خداشناس و دانشجويى كه در راه رهايى كوشاست و پشه‌هاى سوى باد پران كه هر جا باد آيد روى آورند و از پرتو دانش تابشى بر نگرفته‌اند و به پايگاه محكمى پناه نبرده‌اند . اى كميل دانش به از خواسته است ، چون دانش نگاهدار توست و تو نگاهدار خواسته . هر گاه خواسته را بخش كنى به اندكى گرايد و دانش به بسيارى . اى كميل دوستى دانا وامىست بدان جهت داده مىشود تا در زندگى فرمان وى برد و پس از مرگ وى او را به نيكى ياد كند ، اى كميل گرد آوران خواسته مردند و دانايان باقىاند چندان كه روزگار باشد . تنهاى ايشان مفقود شده . صور اينان در دلهاى مردمان موجود است .
آه در اينجا ( اشاره به سينهء خود كرد ) دانش بىپايانىست ، اى كاش فراگيرندگانى كه توانستندى آن را فرا گيرند مىيافتم ، آرى شاگردى يافتم كه در ظاهر مىآموزد ليك نگاهدار نيست . دين را براى دنيا به كار مىبرد تا بدان بر حجتان خدا پيروز گردد و به نعمت آن بر بندگان وى چيره گردد تا مردمان سست كيش و اندك خرد را در برابر پيشواى بر حق دور خويش فراهم كند و گروهى را طرفدار خود سازد و شاگرد ديگرى را كه دانش را زنده دارد و در مقابل سر پيچان خود دارد ليك به اندك شبهه‌يى در دم گرفتار ترديد و شكست گردد و ديگرى كه نه چنانست و نه چنين ليك در لذات مادى فرو رفته و هميشه در انديشهء جستجوى خواستهء جهان است . ايشان هيچ يك شايسته براى خواندن مردمان به دين نيستند به چهار پايان چرنده ماننده‌تراند از اين رو دانش به مرگ دانايان از ميان خواهد رفت .
با همهء اينها نمىتوان مدعى شد كه زمين خدا از پيشواى تهى ماند اما مغلوب ستمكاران خواهد بود و در ميان امواج ژرف از ديده‌ها نهان شود براى آنكه پيشوايان خدا و راهنمايان وى از ميان نروند ، آنان چند تناند و كجايند ؟ ايشان از جهت شماره پيوسته اندكاند ليك در پيشگاه خدا از همه بزرگتراند - ؛ آنچه در ديدهء جهان خواهان دشوار است آن را آسان شمارند و به آنچه نادانان از آن گريزانند خوى گيرند . ابدان ايشان در جهان است و روانهايشان در جهان جاودان ، اى كميل ايشان پيشوايان خدايند و رسانندگان كيش وىاند .
خوشا خوشا من دلباختهء ديدار آنان هستم ، براى خويش و شما از خداى جهان رحمت مىخواهم » .
صدوق مؤلف كتاب گفته : اين روايت را به سندهاى بسيار در كتاب اكمال الدين و اتمام النعمه در اثبات نهانى پيشواى روزگار و دور ساختن سرگردانى بازگوى كرده‌ام .

144