شرح - مسلمانان صدر اول اسلام كه از بيت المال استفاده ميكردند همه عرب بودند و پس از توسعهء اسلام افرادى از غير عرب كه در ميان مسلمانان بودند موالى ناميده ميشدند چون مىبايست خود را بيكى از قبايل عرب وابسته معرفى كند و تحت الحمايهء او باشند و بهمين جهت مولى ناميده مىشدند كه بمعنى آزاد شده است و افراد غير عرب را كه مسلمان هم نبودند علج ميگفتند علج در لغت بمعناى گور - خر فربه است و نيز بمعناى گبر عجمى كه دين ندارد ( منتهى الارب ) .
و شايد در معناى دوم از باب توهين استعمال شده باشد و بهر حال اين طبقه بندى در تشكيلات حكومت بنى اميه و بنى عباس بود شايد روايت بر مبناى اصل دين و تقوى نظر باين طبقه بندى داشته و ميفرمايد مسلمانان طبقه اول مائيم و طبقهء دوم دوستان مايند از هر نژاد كه باشند چه عرب و چه عجم و طبقه سوم : ( علج ) دشمنان ما و ناصبىها هستند از هر نژاد كه باشند چه عرب و چه عجم * ( إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ الله أَتْقاكُمْ . ) * 117 - رسول خدا ( ص ) فرمود : بروزگار يا دانشمند باش يا دانشجو و يا دوستدار دانشمندان و چهارمين قسم مباش كه دشمنى دانشمندان باعث نابودى است .
( در سه مورد هيچ كس معذور نيست ) 118 - حسين بن مصعب همدانى گويد : از امام صادق شنيدم كه ميفرمود : در سه مورد هيچ كس معذور نيست در پس دادن امانت به صاحبش چه نيكوكار باشد و چه بد كردار ، در وفا كردن بعهد و پيمان ، چه نسبت به نيكوكار و چه نسبت به بدكردار و نيكى با پدر و مادر ، چه نيكوكار باشند و چه بدكار 119 - امام باقر ( ع ) فرمود : در كتاب على است كه هر كس داراى سه خصلت باشد تا سزاى آنها

140