خود رفتار كند و رياكار را سه علامت است هنگام تنهائى كسل است و چون مردم بنزدش باشند با نشاط است و بهر كارى دست بزند براى خوش آيند ديگران است ، و حسود را سه علامت است : پشت سر بدگوئى كند و پيش رو تملق نمايد و مصيبت زده را سرزنش كند ، و ولخرج را سه علامت است : آنچه را كه در خور او نيست ميخرد و آنچه را كه در خور او نيست مىپوشد و آنچه را كه در خور او نيست ميخورد ، و تنبل را سه علامت است : آن قدر كوتاهى كند تا سست گردد ، و آنقدر سستى ورزد تا ضايع كند و آنقدر ضايع كند كه گنهكار شود ، و غافل را سه علامت است : اشتباه و بازى و فراموشى حماد بن عيسى گويد امام صادق ( ع ) فرمود : هر يك از اين علامتها را رشته‌هاى مختلفى است كه دانستن همهء آنها بيش از هزار باب و هزار باب و هزار باب است اى حماد شبانه روز بدنبال دانش باش و اگر خواستى كه چشمت روشن باشد و بخير دنيا و آخرت برسى طمع خود را از آنچه بدست مردم است ببر و خود را در رديف مردگان بگذار و هرگز بخواطرت نگذرد كه تو را بر يك نفر از مردم مزيتى است و زبان خويش در دهان نگهدار همان طور كه مالت را نگه ميدارى .
( خداى عز و جل بنده را در سه حال مختلف آفريد ) 114 - امير المؤمنين ( ع ) فرمود : از جمله پندهائى كه لقمان بر فرزندش ميداد اين بود : كه گفتش جان فرزند آنكه در بارهء روزى پايهء يقينش كوتاه و ايمانش ضعيف است بايد قياس كند كه خداى تبارك و تعالى او را در سه حال مختلف آفريد و در همه روزيش را داد در صورتى كه بهيچ يك از آن حالات نه كسبى داشت و نه راه چاره اى و مسلما خداوند در حالت چهارم نيز روزيش خواهد بخشيد اولين حال شكم ، مادر

138