ليكن قادر بر زنا نيست مگر آنكه زنى را به بيند و چون يافت زن را يا اينست كه خدا نگاهش ميدارد ، پس سرباز مىزند ، چنانچه يوسف ( ع ) سرباز زد و يا خدا واميگذارد ميانهء او و آن زن و زنا مىكند و آن مرد زناكننده است [1]

[1] شيخ مفيد ابو عبد اللَّه فرموده : آنچه را كه ابو جعفر از ابى الحسن موسى عليه السّلام روايت كرده حديث شاذى است و استطاعت در حقيقت صحت و سلامت است ، پس هر صحيحى مستطيع است و وقتى انسان عاجز مىشود و از استطاعت خارج ميگردد و بيرون ميرود كه از صحت و تندرستى خارج شود ؛ و گاه مىشود كه كسى استطاعت عملى را دارد با آنكه آلت و ابزار آن عمل را فاقد است ، اين گونه كسان مستطيعاند ، ولى ممنوع از فعلند و منع ضد استطاعت نيست و بين منع و استطاعت تضادى وجود ندارد و تضاد آن با فعل است و بس و از همين جهت است كه كسى استطاعت نكاح كردن را دارد و حال آنكه او زنى را نمىيابد تا او را نكاح كند و خداوند متعال فرموده است : * ( وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ طَوْلًا أَنْ يَنْكِحَ الْمُحْصَناتِ الْمُؤْمِناتِ ) * ( سوره نساء آيه 29 ) يعنى هر كس از شما كه توانگرى و استطاعت ندارد كه از زنهاى عفيفه مؤمنه نكاح كند الخ . پس بيان فرموده است خداوند تعالى انسان استطاعت نكاح را دارد ولى او نكاح نميكند ؛ و استطاعت حج را دارد پيش از اينكه اعمال حج را بجا آورد و پيش از بيرون رفتن و خروج ، استطاعت خروج را دارد خداوند تعالى فرمود : * ( وَسَيَحْلِفُونَ بِاللَّه لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَكُمْ ) * ( سوره توبه آيه 42 ) يعنى زود است كه قسم ياد كنند به خداوند كه اگر ما استطاعت ميداشتيم با شما بيرون مىآمديم پس خداوند خبر داده كه آنها استطاعت خروج را داشتند و بيرون نيامدند و نيز خداوند سبحانه فرمود : * ( وَلِلَّه عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْه سَبِيلًا ) * ( سوره آل عمران آيه 98 ) يعنى بر مردمان واجب است كه براى رضاى خداوند سبحان قصد كنند خانه او را و زيارت كنند بيت اللَّه را پس خداوند در اين آيه حج را بر مردمان واجب كرده و حال آنكه استطاعت قبل از حج است ؛ پس چگونه گمان كرده است شيخ ابو جعفر رحمه اللَّه كه شرط استطاعت زنا وجود مزنى بها ( زن ) است و ما بيان كرديم و گفتيم كه انسان استطاعت زنا را دارد با فقدان زن و نبودن او و بلكه در حين تعذر وجود او و اگر خبرى را كه شيخ ابو جعفر روايت كرده ثابت باشد پس مراد از استطاعت در او آسان كردن است فعل را و تسهيل نمودن است مر راه آن عمل را و راه نداشتن دليل بر عدم استطاعت نيست ، از جهت آن چيزى كه ما پيش گفتيم كه : با منع هم استطاعت ممكن است باشد ، و اين بابى است كه اگر خواسته باشيم بسط دهيم سخن در آن به طول ميانجامد و در آنچه كه ما از معانى آن ثابت نموديم كفايت است براى كسى كه عبرت گيرد . ( ترجمه از مصحح است )

36