تركيب شده كه بعضى از آنها بعض ديگر را نگاهدارى مىكنند و گاهى كه بعضى از آنها ضعيف شود ديگرى غلبه كند و بدين جهت زلزله حادث شود و چنانچه ضعف بعضى از آن طبايع زياد باشد خسف توليد گردد .
البته اين تعليل متناسب با سطح افكار زمان " هشام بن الحكم " و براى نزديك ساختن حقيقت به ذهن آنان بوده و نزديك به تعليلى است كه دانشمندان امروزى براى زلزله مىكنند چه امروز هم زلزله را به اختلال توازن در مواد منفجره وابخره تحت الارضى مىدانند .
بنابر مشهور امروز علم در سير تكاملى خود به اين مرحله رسيده كه زلزله مستند به فشار انرژى محبوس و يا انفجار موادى است كه در طبقات تحت الارضى موجود است و در اثر اصطكاك بعضى از آنها به بعضى منفجر مىگردند و براى بيرون آمدن از زير زمين به قطعه‌اى از آن فشار مىاورند و در نتيجه زمين مىلرزد و احيانا در بعضى از قسمتها خسف ايجاد مىشود .
( 7 ) هشام بن الحكم و سبب باران " هشام بن الحكم " آمدن باران را به دو وجه تعليل كرده و مىگويد ممكن است باران عبارت از آبهايى باشد كه پروردگار آنها را صعود داده به صورت باران نازل كند و ممكن است كه پروردگار باران را در جو ايجاد و نازل فرمايد .
قسمت اول تعليل " هشام بن الحكم " مطابق گفتار حكماى طبيعى است كه مىگويند حرارت آفتاب و جز آن آب درياها و رطوبتهاى زمين را تبخير مىكند و ذرات آب به صورت بخار متصاعد مىشود و در اثر تراكم و تصادف با موجى از هواى سرد يا طبقه بارده جو تقاطر نموده به صورت باران به زمين بر مىگردد و چون حكيم الهى اسباب و علل را منتهى به خدا مىنمايد اگر بگويد خداوند آب را بالا مىبرد صحيح گفته و منافات با وساطت اسباب و علل ظاهرى ندارد ، چه خداوند در عالم طبيعت كارها را بوسيله اسباب و علل انجام مىدهد .

68