مدبر و صانعى نداشته باشد ؟ !
" ديصانى " مدتى سر به جيب تفكر فرو برد سپس عرض كرد اشهد ان لا إله الا الله وحده لا شريك له و اشهد ان محمدا عبده ورسوله وانكه امام و حجت الله و من از اعتقاد سابق خود برمىگردم و توبه مىكنم .
" بيان " :
" الف " - ممكن است مبناى استدلال در كلام امام اين باشد كه عقل باور نمىكند طاوس خود به خود بدون صانع و مدبر وجود يابد : و چون معقول نيست چنين موجودى كه آثار دانش و قدرت از او هويداست به طبيعت بى شعور و ناتوان مستند باشد ، ناگزير بايد اعتراف كرد كه صانع و مدبر آن خداوند حكيم و توانائى است ، و ممكن است مبناى استدلال ، حدوث طاوس باشد چنان كه در خبر آينده بيان خواهد شد . و ناگفته نماند كه ذكر طاوس يا براى اين است كه تخم مرغى كه دست بچه بوده و امام به آن استدلال فرموده تخم طاوس بوده ، يا آنكه امام طاوس را از باب مثال ذكر فرموده است .
" ب " - نظر به اينكه ظاهر روايت با موازين عقلى تطبيق نمىكند دانشمندان براى تفسير روايت وجوهى بيان كرده اند كه " علامه مجلسى " قدس سره در بحار الانوار آن وجوه را ذكر كرده و ما خلاصه بعضى از آنها را بشرح زير نقل مىكنيم :
1 - ممكن است مراد سائل ( ديصانى ) از جاى دادن جهان بزرگ در ظرف كوچك ( تخم مرغ ) تحقق ووجود جهان به نحوى از انحاء تحقق ووجود باشد ولو به اين نحو كه وجود ظلى ( سايه ) موجودات جهان در ظرف كوچكى تحقق يابد و منظور از جواب هم امكان بلكه وقوع اين نحو از وجود است و بهترين گواه انطباع و انعكاس موجودات بزرگ در نقطه زرد چشم است كه كوچكتر از عدسى مىباشد و شاهد اين توجيه قناعت ديصانى به اين پاسخ و اعتراض نكردن او مىباشد . و شاهد ديگرش اين است كه اگر واقعا مراد ديصانى جاى دادن وجود عينى جهان در تخم

160