ستمگر و ظالمى وجود ندارد تا شهدا پيش آنان ذليل و خوار باشند چنان كه از روايت برداشت مىشد همچنانكه روايت به روشنى بيان ننموده كه آنها به دست چه كسانى كشته مىشوند و شايد كلمه " برادران " اشتباهاً بجاى كلمه ديگرى نوشته شده باشد .
و دجالى كه نامش مطرح شد و گفته شد بعد از آنها خواهد آمد و داراى طرفدارانى بالغ بر هفتاد هزار تن از نصارا است ، بعيد نيست كه غير از دجال موعود باشد زيرا او بعد از ظهور حضرت مهدى ( عليه السلام ) ظاهر خواهد شد . علاوه بر اين نكات مبهم ، روايت مذكور داراى اشكال هاى ديگرى نيز هست از جمله اينكه روايت ابن قتيبه به بيان شهداى ابله اكتفا نموده و نامى از دجال به ميان نياورده است و از طرفى ابن ميثم منبع اين روايت را متذكر نشده كه اين خود نياز به تحقيق و بررسى بيشتر دارد .
در تفسير نور الثقلين درباره اين آيه شريفه كه مىفرمايد : " وجاءَ فِرعَونُ وَمَنْ قَبلَهُ وَالمُؤتَفِكاتُ بِالخاطِئة " [1] ( يعنى : فرعون و كسانى كه قبل از او بودند و شهرهاى زير و رو شده مرتكب خطا شدند ) آمده است كه منظور از شهرهاى زير و رو شده شهر بصره است همچنين در تفسير آيه شريفه " وَالمُؤتَفِكَة أَهْوى " [2] ( يعنى : شهرهاى زير و رو شده را فرو افكند ) از امام صادق ( عليه السلام ) نقل شده كه فرمود : " مراد اهل بصره است و هم آن شهر است كه زيرورو شده است " و در تفسير آيه 9 سوره حاقه ، امام صادق فرمود :
" آنان قوم لوط اند كه شهرشان زير و رو و بر سرشان واژگون شد " و در همين تفسير مطلبى از كتاب " من لا يحضره الفقيه " از جويرية بن مسهر عبدى آمده است كه گفت : " با امير مؤمنان ( عليه السلام ) از جنگ با خوارج بر مىگشتيم ، وقت نماز عصر بود كه به سرزمين بابل رسيديم ، حضرت به همراه مردم در آن منطقه فرود آمد سپس امام رو به مردم

[1] حاقه / 9 .
[2] نجم / 53 .

185