2 - موضع اعراب در برابر مأمون :
اعراب نيز به خلافت مأمون در نمىدادند ، و علت آن همان امرى است كه در بحث گذشته گفتيم ، چرا كه مادرش ، مربيش ، متصدى امورش همه غير عرب بودند ، و از آن روز كه اينان متصدى امور شده بودند عرب از گوسفند خوارتر و از حيوان هم كوچكتر شده بود ، سرورى عرب بدست ايرانيان از ميان رفت ، و آنان كه روزى صاحب همه گونه نفوذ و قدرت بودند اكنون در چنگال ديگران زجر مىكشيدند .
از اينرو طبيعى بود كه اعراب نسبت به ايرانيان و هر كه به نحوى با آنان در ارتباط است ، كينه ورزند .
3 - كشتن امين و مخدوش شدن مأمون :
كشتن امين به ظاهر يك پيروزى نظامى براى مأمون بشمار مىرفت ، ولى در واقع عكس العمل هاى منفى بر ضد مأمون و نقشه هايش بدنبال داشت ، بويژه با آنچه مأمون براى تشفى خاطر خود بعد از مرگ او اعمال كرد ، مثلا به كسى كه سر امين را آورد پس از سجده شكر يك ميليون بخشيد ، و اين كه سر امين را در تخته چوبى نهاد و در بارگاهش نصب كرد ، سپس دستور داد كه آن را در خراسان بگردانند .
اين امور اعتماد مردم را نسبت به مأمون متزلزل نمود ونفرت ايشان - چه عرب و چه ديگران - را برانگيخت ، علاوه بر اين خراسانيان كه مأمون را به حكومت رسانده بودند اكنون از او برگشته ، و در شرف تكوين خطرى بر ضد او قرار گرفته داشتند ، در اين ميان علويان از فرصت بر خورد ميان مأمون و برادرش به نفع خود بهره بردارى كردند ، و در گوشه و كنار كشور به شورش برخاستند .

17