حكومت امين را ايام آزادى نسبى امام و فرصت خوبى براى فعاليتهاى فرهنگى آن حضرت داشت .
امام در عصر مأمون با استقرار مأمون بر سرير خلافت كتاب زندگانى امام ( عليه السلام ) ورق خورد و صفحه تازه اى در آن گشوده شد ، و در اين قسمت آن حضرت سالهائى را با اندوه و ناملايمات بسيار بسر برد .
بررسى اوضاع و شرائط سياسى زمان مأمون نشان مىدهد كه وى با يك سلسله دشواريها و مشكلات سياسى روبرو شده بود و براى رهائى از اين بن بستها تلاش مىكرد ، او سر انجام به منظور حل اين مشكلات يك سياست چند بعدى را در پيش گرفت ، كه همان طرح ولايتعهدى امام ( عليه السلام ) بود .
مشكلات سياسى مأمون را مىتوان در چند امر دانست :
1 - نا خشنودى عباسيان از مأمون :
با آن كه به گواهى مورخان مأمون در افكار عمومى به مراتب از امين شايسته تر و سزاوارتر به خلافت بود ، اما بنى عباس با وى مخالف بودند ، هارون خود به تفاوت آشكار بين شخصيت اين دو برادر كاملا توجه داشت و از مخالفت بنى عباس با مأمون شكوه مىكرد .
راز روى گردانى عباسيان از مأمون آن بود كه مىديدند برادرش امين يك عباسى اصيل بشمار مىرود و مربيانش نيز عرب و دوستدار عباسيان بودند ، اما مادر مأمون ايرانى و مربيانش ايرانى بودند ، عباسيان از ايرانيان مىترسيدند و از دستشان به ستوه آمده بودند ، از اينرو جاى آنها را در دستگاه خود به تركان و ديگران واگذار كردند .

14