رفتار دوگونهء امام حسن و امام حسين عليهما السلام در برابر بنى اميه از بحثهاى پيشين فلسفه صلح امام با معاويه دانسته شد ، اما ممكن است اين سؤال در ذهن بيايد كه چرا دو امام دو گونه عمل نمودند ، اين پاسخ را بايد در شرائط زمانهاى آنان دانست كه عبارتند از :
1 - معاويه در دوران زمامدارى خود با حيله گرى سعى مى كرد به حكومتش رنگ شرعى و اسلامى دهد و ظواهر اسلام را حفظ كند ، بعلاوه أو در حل و فصل امور و مقابله با مشكلات سياست فوق العاده ماهرانه اى داشت ، كه فرزندش يزيد فاقد آن بود ، همين دو موضوع پيروزى قيام و شهادت در زمان حكومت وى را مورد ترديد قرار مى داد ، و از اينرو مردم جنگ آن حضرت را با معاويه بيشتر يك اختلاف سياسي و كشمكش بر سر خلافت و حكومت بشمار مى آوردند تا قيام حق در برابر باطل .
2 - از گفتار امام حسن عليه السلام دريافتيم كه جنگ امام حسن عليه السلام باعث شهادت ايشان نمى گرديد بلكه أو را اسير كرده و زنده زنده تحويل معاويه مى دادند ، يا بدست خود ايشان را بقتل مى رساندند ، و در صورت شكست امام معاويه داراى قدرت مطلق مى گرديد و تمام شهرها را از وجود شيعيان خالى مى كرد .
3 - يزيد جوانى ناپخته و شهوت پرست ، بى خرد و خوشگذران بود ، علنا مقدسات اسلامي را زير پا گذارده و علنا شراب مى خورد ، از لحاظ سياسي آن قدر ناپخته بود كه قيافه اصلى حكومت بنى اميه كه دشمنى آشتى ناپذير با اسلام و بازگشت به دوران جاهليت و احياى رژيم اشرافى آن زمان بود ، را كاملا به مردم نشان داد ، اين امور عدم لياقت أو را

43