فردى براى هدايت مردم سخن گويد ، از اينرو رو به فرزندش حسن عليه السلام كرد و گفت : پسر برخيز و در باره أبو موسى و عمرو بن عاص سخن بگو ، امام حسن عليه السلام برخاست و چنين فرمود : اى مردم دربارهء اين دو مرد كه به حكميت انتخاب شدند سخن بسيار گفتند ، ما آنان را انتخاب كرديم تا از قرآن بر ضد هوسها حكم دهند ، ولى آنها از هوس خود عليه قرآن حكم دادند ، بنابراين چنين كسانى را نبايد حكم نام نهاد ، بلكه آنان محكوم عليه هستند .
در جنگ نهروان : پس از جنگ صفين آنان كه امام را مجبور به پذيرش حكميت أبو موسى كرده بودند ، بر امام اشكال گرفتند كه چرا حكميت أو را پذيرفتى ، تا اينكه از كوفه بيرون آمدند و در نهروان اردوگاهى برپا ساختند ، پس از آنكه چند نفر را بقتل رساندند امام به جانب آنان حركت كرد و پس از جنگ سختى آنان را بقتل رساند ، امام حسن عليه السلام در اين جنگ نيز همانند جنگهاى گذشته با رشادت و دليرى خاص خود به يارى امام برخاست و با سخنان آتشين خود مردم را به يارى پدرش و نبرد با خوارج فرا خواند .
در شهادت پدر : پس از جنگهاى بى نتيجهء خونين صفين و نهروان ارتش امام دچار ناتوانى و خستگى شد و سستى در ياران آن حضرت پديدار گرديد ، دعوت أو را نپذيرفته و از فرامينش اطاعت نمى نمودند ، اين سختى ها و ناگواريها چنان كام امام را تلخ ساخته بود كه ديگر زندگانى برايش دردناك و مصيبت بار بود و هميشه آرزوى مرگ مى كرد تا از اين دنياى سياه و تاريك به جهان روشنى ها كوچ كند و هر لحظه اين آرزو را

19