پيامبر ( صلى الله عليه وآله و سلم ) فرمود : آرى ! ليك نمىدانم پس از من چه خواهيد كرد ؟ ! ( 1 ) ابن ابى مليكه مىگويد : من سى نفر از ياران پيامبر ( صلى الله عليه وآله و سلم ) را درك كردم كه همگى آنان از نفاق مىهراسيدند . ( 2 ) اهل سنّت در همين زمينه نقل كرده‌اند كه عمر بن الخطاب از حذيفه سؤال مىكرد : آيا من نيز از منافقانم ؟ ( 3 ) بايد پرسيد : چرا از حذيفه ؟ ! ! زيرا او در ليلة العقبه همراه پيامبر ( صلى الله عليه وآله و سلم ) بود و منافقانى كه قصد كشتن آن حضرت را كرده بودند ، مىشناخت .
حال مىپرسيم : چگونه ما به ايمان آنان يقين كنيم ، در حالى كه - به نقل خودشان - خود در آن ترديد داشتند .
بخارى به نقل از حذيفه مىنويسد : منافقان امروز از زمان پيامبر ( صلى الله عليه وآله و سلم ) بدترند ; زيرا در آن هنگام كارهاى خود را پنهانى انجام مىدادند و اينك نفاق خود را آشكار كرده‌اند . ( 4 ) اميرمؤمنان ( عليه السلام ) فرمود : « . . حَتَّى إِذا قَبَضَ اللهُ رَسُولَهُ ( صلى الله عليه وآله و سلم ) رَجَعَ قَوْمٌ عَلَى الاَْعْقابِ ، وَغالَتْهُمُ السُّبُلُ ، وَاتَّكَلُوا عَلَى الَْولائِجِ ، وَوَصَلُوا غَيْرَ الرَّحِمِ ، وَهَجَرُوا السَّبَبَ الَّذي أُمِروُا بِمَوَدَّتِهِ ، وَنَقَلُوا الْبَناءَ عَنْ رَصِّ أَساسِهِ ، فَبَنَوْهُ في غَيْرِ مَوْضِعِهِ . . » . ( 5 )

1 . كتاب الموطأ 2 / 462 . 2 . صحيح بخارى 1 / 17 . 3 . جامع الاحاديث سيوطى 13 / 409 و 14 / 19 و 15 / 36 . 4 . صحيح بخارى 8 / 100 ، و مراجعه شود به كنز العمّال 1 / 367 ، البحر الزخار 7 / 303 - 304 . 5 . نهج البلاغه 65 خطبه 150 ، بحار الانوار 29 / 616 .

249