شود بر صحت آن ، نظر به حديث مذكور با فرق بين المقامين چنانچه مذكور شد .
و اما جواب از حديث سوم ، يعني : حديث مشتمل بر حكايت فعل ماموم و امامى كه اخلال به يك ركعت از نماز مغرب كرده بود سهوا ، پس مىگوييم :
اين حديث نيز متروك الظاهر است ، يعنى مىتوان ادعا نمود كه اجماع بر خلاف آن منعقد است .
توضيح حال در بيان اين مطلب مقتضى اين است كه گفته شود : كه اجماع منعقد است بر اين كه تكلم به عنوان عمد در اثناء نماز مقتضى فساد نماز است ، پس كلام مأمومين نسبت به امام « انما صليت بنا ركعتين » كلامى است در اثناء نماز ، متعمدا مقتضى بطلان نماز است قطعا .
پس چگونه مىتوان كلام معصوم عليه السّلام « أنت أصوب منهم فعلا » حمل نمود بر ظاهر خود ، كه مقتضى اين است كه اگر آنها بعد از تكلم اتيان به يك ركعت از نماز مىنمودند حاجت به اعاده نماز نبود ، بلى حكم در حق آنها اين بود كه قبل از تكلم برخيزند اتمام نماز نمايند به اتيان يك ركعت باقى .
و همچنين است حال نسبت به امام ، نظر به اين كه كلام امام « فقلت و لكني لا أعيد و أتم بركعة » كلامى است صادر از امام بعد از اعتقاد اين كه اخلال به يك ركعت از نماز كرده ، چنين كلامى موجب بطلان نماز است قطعا ، و مع ذلك چگونه ممكن است كه معصوم فرموده باشد در حق او كه « أنت أصوب منهم فعلا » يعنى : عمل تو از عمل آنها صحيحتر است .
اين در صورتى بود كه حديث حمل شود بر ظاهر خود ، و هر گاه صرف از ظاهر خود شود و بگوييم مراد اين است كه مأمومين تفهيم امام نمودند به غير طريق تكلمى كه مفسد باشد كه اخلال به يك ركعت از نماز نموده ، و امام نيز بعد

98