مقام أول در بطلان نمازى كه مأخوذ بوده باشد از آباء و امهات يا امثال و اقران مىگوييم : چنين شخصى در موقف حساب در جواب سؤال سابق نمىدانم چه عرض خواهد نمود ، يا خواهد گفت : چون كه پدر و مادر خود را ديدم چنين عملى از آنها صادر مىشد متابعت آنها كردم ، يا آنكه به مكتب كه مىرفتم مكتب دار چنين چيزى تعليم مىنمود اكتفا به همان نمودم ، بلا تشكيك مؤاخذه كردن در چنين مقام مستحسن و به موقع است .
مجملا استحقاق عقاب در مقابل چنين أعمال أقرب است از استحقاق ثواب نظر به آنچه سابق دانسته شد كه لازم است أخذ كردن امور دين را از كسى كه أمين خداوند عالم بوده باشد .
پس مكلف به اين شخص آن است كه مأخوذ باشد از أمينى از امناء صاحب شريعت و مأخوذ از غير مكلف به نخواهد بود ، پس مأتي به غير مكلف به خواهد بود ، و مكلف به غير مأتي به ، پس آنچه را اتيان نموده است مخرج از عهده تكليف نخواهد بود ، و اين معني بطلان است .
بلكه آن شخص در اتيان به مأتي به معاقب خواهد بود ، نظر به انتفاء أمر نسبت به آنچه اتيان نموده ، پس مأتي به منهي عنه خواهد بود نه مأمور به ، فأين الامتثال .
دور نيست كه اشاره به همين مطلب بوده باشد حديث معتبر مروى در اصول كافى از فخر كائنات كه فرموده : « من عمل على غير علم كان ما يفسد أكثر مما

68