واجب فرموده بودى ، و دست حاجت من به ذيل دامن سعادت حجت تو نمىرسيد لكن كتاب تو و أخبار حجت تو در ميان بود به قدر استعداد و طاقت خود فحص و بحث و تأمل در آنچه را فهميدم اين كيفيت بود كه اتيان به آن نمودم . قطعا چنين جواب معقول و مقبول است ، و مؤاخذه از آن قبيح و غير معقول است .
پس بنابر اين عملى كه به مقتضاى اجتهاد مجتهد بوده باشد قطعى الصحه است لكن عمده در اين مقام كه موجب لغزش أقدام و باعث القاي نفس است به مهالك مسائت انتظام در چند چيز است :
يكى : عدم تكميل استعداد فهم از كتاب و سنت نظر به قصور در مبادى ، چه در اين وقت تكليف اين شخص تقليد است در عمل و عدول از تقليد و اتكال به فهم خود خروج از منصب و موجب بطلان عمل است .
دوم : تقصير در بذل جهد و صرف طاقت ، نظر به اينكه مكرر تجربه شده در بادى أمر كسى مطلبى را كه رجوع نمود نحوى مىفهمد ، بعد از فحص بليغ و تأمل تمام ظاهر مىشود فساد آن ، اين امرى است كه هول آن موجب ارتعاش قلوب و باعث اضطراب نفوس است .
مجملا چه بسيار ديده‌ايم از طايفه كه فتح باب طعن كرده‌اند بر أساطين دين مبين ، و أمناى رب العالمين ، و نواب به استحقاق أئمه طاهرين عليهم السّلام بعد از تأمل در مقالات واهيه آنها مشخص شده است باعث اين طعون ركيكه نيست مگر ضعف و قصور در استعداد ، و تقصير در تحصيل مبادي و مباني آن ، نعوذ باللَّه تعالى منه ، چنانچه در مواضع متشتته به بسط تمام توضيح اين مطلب را نموده‌ايم .
و همچنين مكرر ملاحظه شده از اشخاصى كه به مقتضاى انصاف آن است كه نقصانى در آنها به اعتبار أول نيست ، و مع ذلك سالك طريقه شده‌اند ، ظاهر مىشود منشأ آن قلت فحص و تأمل است ، چنانچه در موارد بسيار در مطالع الانوار

40