چهارم : محتضر است ، يعنى لازم است در حالت احتضار ، يعنى در حال نزع روح كه عبارت از حال موت بوده شخص را مواجه قبله نمايند .
پنجم : ميت است در حال دفن ، كيفيت استقبال در اينها مختلف است .
كيفيت استقبال در احوال نماز آن است كه روى و ساير مقاديم بدن را به سمت قبله نگه دارد ، و احتياط در انگشتان پاها نيز چنين است ، اين در حال قيام است ، و در حال جلوس قريب به اين است ، و اما در حال سجود مشخص است كه به اين طريق نيست بلكه سجود مىبايد بر سطح دايره مارهء به سمت راس بلد و مكه به نحوى بوده كه دايره مفروضه منصف ساجد بوده به دو قسم متساوى از سر و وجه و رقبه و صدر و غيرهما .
و تقييد نماز به واجبى به جهت احتراز از نوافل است كه استقبال قبله در نافله واجب نيست ، بلكه جايز است اتيان به نافله به غير سمت قبله در سفر و حضر در حال اختيار و ضرورت در حال مشى و بر روى چاروا . مجملا ظاهر اين است كه اتيان به نماز نافله در جميع احوال مذكوره به غير سمت قبله مىتوان نمود .
و در حالت ركوع اشاره به سر نمايد و ايماء به جهت سجود اخفض از ايماء به جهت ركوع باشد ، يعنى به جهت ركوع و سجود سر را به پايين حركت داده ميل سر به جهت سجود زياده تر بوده باشد . و آيا لازم است تكبيرة الاحرام به جانب قبله بگويد در جميع احوال مذكوره ؟ ظاهر اين است كه چنين نبوده باشد [1] ، اگر چه رعايت مهما امكن احوط خواهد بود .
و مخفى نماند آنچه مذكور شد اتيان نافله بود در حين مشى و حركت نمودن ، و اما در حال اختيار پس دور نيست كه باز استقبال قبله شرط نبوده باشد

[1] استقبال در حال تكبيرة الاحرام در نافله ظاهر اين است لازم بوده باشد - ا س د .

314