شاخص شود ، و وقت نافله عصر ممتد است تا آن كه ظل شاخص دو مثل شاخص شود . و ارباب اين قول مختلفاند ، بعضى استثناء نموده‌اند از آخر اين دو وقت مقدارى را كه كفايت فريضتين نمايد ، و بعضى مطلقا فرموده‌اند و استثنايى ننموده‌اند ، بلكه بعضى تصريح بر عدم استثناء نموده .
و قول سوم : و هو أضيق الاقوال آن است كه وقت نافله ظهر ممتد است تا آن كه ظل حادث به دو سبع شاخص برسد ، بعد از تحقق زوال تا اين وقت مشترك ما بين نافله و فريضه است ، و بعد از آن مختص به نماز ظهر مىشود ، به اين معنى كه اتيان به نافله ظهر در اين وقت جايز نخواهد بود ، نظر به خروج وقت آن ، و وقت نافله عصر باقى است تا آن كه ظل حادث به مقدار چهار سبع شاخص برسد ، بعد از آن مختص به نماز عصر مىشود ، به اين معنى كه اتيان به نافله بعد از انقضاى اين مقدار و قبل از عصر جايز نيست . و مختار ما بين أقوال قول ثالث است .
و از جمله امورى كه در اين مقام مناسب است بيان شود دو مطلب است :
أول : آن است كه هر گاه كسى در أول زوال به جهت عارضى ترك نافله ظهر نمود و نماز ظهر را در أول وقت اتيان نمود ، و همچنين ترك نافله عصر نمود و نماز عصر را بعد از ظهر بلا فاصله به عمل آورد و هنوز ظل حادث مساوى دو سبع شاخص نشده ، در اين وقت باعث رفع شد مىتواند هر دو نافله را به عمل آورد به قصد اداء ، نظر به بقاى وقت هر دو .
و هر گاه فرض شود كه رفع باعث شد بعد از اداى ظهر و قبل از عصر ، در اين صورت آيا مىتواند اتيان به نافله ظهر نمايد مقدم بر نماز عصر يا نه ؟ نظر به اين كه اين نافله است در وقت فريضه ، و آن قدر كه ثابت است جواز اين نافله است مقدم بر صلاة ظهر ، و مفروض اين است كه بعد است ، ظاهر اين است

182