صوم بر آن شخص در آن روز . و اگر واجب بوده باشد در اين وقت لازم مىآيد تعارض واجبين ، مفرى نيست در اين صورت مگر رجوع به ترجيح و اختيار أهم در نظر شارع .
مثلا هر گاه فرض شود چنين امرى در شب اتفاق افتاد و روز قافله حاج مىروند ، و اين شخص هم مستطيع است ، و با تخلف از اين قافله مأيوس از درك حج است در اين سال ، در اين صورت ظاهر اين است كه اختيار مسافرت نمايد و از روزه آن روز مىگذرد ، و با عدم امكان ترجيح مخير خواهد بود ما بين اختيار أحد واجبين و ترك ديگر .
مطلب سوم : آن است كه آيا قضاى اين روزه در صورت اخلال به سبب عذر يا غير عذر واجب خواهد بود يا نه ؟ مثل اين كه فرض شود چنين امرى اتفاق افتاد در حق ضعيفه و صبح حائض شد ، يا در حق مريض اتفاق افتاد ، يا روز مريض شد ، و يا متذكر به حقيقت حال شد در روز و حال آن كه اكل به عمل آورده بود ، يا آن كه سفر در حق او متعين بود اختيار سفر نمود به اين سبب .
يا آن كه روزه روز آن شب نظر به منع در شريعت ممكن نبود ، مثل اين كه شب أحد عيدين بود ، يا ليالي التشريق كه عبارت از يازدهم و دوازدهم و سيزدهم ذى الحجة الحرام بوده باشد در منى ، يا آن كه اخلال به صوم نموده متعمدا آثما .
ظاهر اين است كه حكم به وجوب قضاى اين روزه ممكن نبوده باشد در جميع صور مفروضه .
مطلب چهارم : آن است كه اين حكم مختص به نماز عشاء است ، و در ساير صلوات مثل ظهرين و صلاة مغرب ثابت نيست ، پس هر گاه بعد از زوال و انقضاى زمانى كه وسعت فرضين داشته باشد كسى خوابيد و بيدار نشد تا غروب .

168