چه بسيار آرزوهايى را كه به نوميدى رسيده بود ، زنده كردند . چه بسيار ترس و بيمهايى را كه چون استخوان پوسيده در آستان خانه وجودم پنهان شده بودند ، بيرون نمودند ، ولى تير مرگ آنها را هدف خود ساخت و روزگار ، بر من حسد ورزيد تا آن كه ايشان ، ميان دشمنان ، غريب ماندند و نشانه تيرهاى مخالفان و دشمنان گرديدند . امروز ، مدار بزرگوارى كه به اشاره سر انگشتان آنان داير بود ، بريده مىشود و مجسمه نيكويى ها از گم شدن آنها زبان به شكوه مىگشايد و تمام خوبى ها از قطع شدن اعضاى آن بزرگواران ، نابود مىگردد و احكام خداوند از نديدن روى آنان ، ندبه و ناله مىكنند .
آه و افسوس از اين مرد پارسا كه در اين جنگها خونش ريخته شد و افسوس بر آن لشكر كمال ، كه پرچمش در اين حوادث بزرگ سرنگون گرديد ! اگر در اين حادثه سوزناك از مساعدت دانايان محروم شدم و نادانى عقل و انديشه ، مرا به هنگام حادثه تنها گذارد ، ولى براى همراهى و مساعدتم ، تپه هاى خاكهاى كهنه و ديوارهاى ويران شده كفايت مىكنند ، زيرا آنها هم مانند من ناله مىكنند و همچون من در غم و اندوه آنان غوطه ورند .
اگر مىشنيديد كه چگونه نمازها با زبان حال بر آن شهيدان راه حق نوحه مى كنند و چگونه انسان از خلوتهاى راز و نيازها بر آنها ناله سر مىدهند و بزرگوارى طبيعت و كرامت ، مشتاق ديدار ايشان مىباشد و بخشش و كرم ، خواهان نشاط ديدار آنهاست و چگونه محرابهاى مساجد از فراق آنان گريه مىكنند و چگونه حاجت حاجتمندان براى بخشش آنان فرياد مىزنند ، هر آينه از شنيدن اين فريادها ، گرفتار غم و اندوه مىشديد و مىدانستيد كه در اين مصيبت بزرگ كوتاهى كرديد . بلكه اگر تنهايى و شكستگى و ناراحتى مرا مىديديد و خالى بودن مجالس و آثار مرا مشاهده مىكرديد ، منظره اى برابر ديدگان شما مجسم مىشد كه دلهاى شكيبا را به درد مىآورد و اندوه سينه ها را مىافزود . آن خانه هايى كه به من حسد مىبردند ، مرا سرزنش و شماتت كردند و دستان پر خطر روزگار بر من چيره شد . . . آه ! چقدر به ديدار آن منزلى كه ايشان در آن ساكن شدند و آرامگاهى كه آنان در آن آرميده اند مشتاق و آرزومندم ! اى كاش من نيز از نوع بشر مىبودم و خود را در مقابل شمشيرها سپر مىساختم تا ايشان را از شمشيرها حفظ مىنمودم و از گزند تيرها و نيزه ها مصون مىداشتم ، تا آنان زنده مىماندند و كاش مىتوانستم از دشمنانشان كه شمشير به روى آنان كشيدند ، انتقام مىگرفتم و تيرهاى دشمنان را از ايشان دفع مىكردم ! اكنون كه اين افتخار نصيب من نشد ، اى كاش من در

243