پاك زلال ، و تشبيه علوم آميخته به شك و شبهه به آب كدر آميخته به كثافات ، و تشبيه علمى كه بدون واسطه هيچ معلمى از جنس بشر مستقيما از سوى خداوند و با الهام او افاضه مى گردد به آبى كه از آسمان فرود مى آيد و در رودخانه ها جارى مى شود [1] و بدون كوشش و به كار بردن ابزار و وسايل و حفر چاه و بيرون كشيدن به دست مى آيد ، و تشبيه علمى كه از راه فكر و انديشه حاصل مى شود به آبى كه با حفر چاه و مانند آن به دست مى آيد ، و تشبيه علمى كه از راه تقليد حاصل مى گردد به آبى كه از حوضى به حوض ديگر مى ريزد . [2] 2 - علامه فيض كاشانى رحمه الله گويد : به نظر مى رسد كه مثال كوثر در دنيا علم و حكمت است و مثال جامهاى آن عالمان امتند و از همين رو كوثر به خير بسيار تفسير گرديده ، زيرا خداوند مى فرمايد : ( و هر كه را حكمت دهند بى ترديد خير بسيارى به او داده اند ) . [3] تأييد اين معنا روايتى است كه يكى از علماى عامه از مولايمان امام صادق عليه السلام در تأويل آيه كوثر آورده كه فرمود : ( ما نورى در قلب به تو داديم كه تو را به سوى من ره نمايد و از غير من ببرد ) . و او گفته است : اين بيان امام عليه السلام اشاره اى است از نوع اشارات صوفيه نه اين كه تفسير سوره باشد .
و من گويم : هر كه جام علم را از آبشخوار تحقيق سركشيده باشد از سر تحقيق مى داند كه اين گونه اشاره بازگشت به تفسير دارد و در معنا با تفسير يكى است ،

[1] - اشاره است به آيه 17 از سوره رعد . و مانند آيه 22 از سوره فاطر : ( و دو دريا با هم برابر نيستند ، يكى شيرين و خوشگوار و ديگرى شور و تلخ ) ، كه تمثيلى است براى ايمان و كفر ، كه دو نوع علم اند . و مانند فرمايش اميرمؤمنان عليه السلام كه در ( كافى ) باب معرفت امام آمده : ( و هرگز برابرى در ميان نيست ، زيرا مردم سراغ چشمه هايى كدر رفته اند كه برخى در برخى ديگر سرازير مى شود ، ولى كسانى كه سراغ ما آمده اند به چشمه هايى صاف روى آورده اند كه به امر خدا جارى است و هرگز تمامى ندارد ) ، كه در اينجا علوم ائمه عليهم السلام به چشمه هاى صاف تشبيه گرديده است .
[2] - شرح اصول كافى باب معرفت امام عليه السلام ، ص 477 .
[3] - سوره بقره / 269 .

607