3 - علامه دياربكرى به نقل مذكور گويد : هيچ پيامبرى بهره اى از كمالات نمى برد جز از مشكات خاتم پيامبران گر چه آفرينش ظاهرى آن حضرت از آنان تأخير داشته است . زيرا وجود خاكى او به مشكات او مربوط نيست ، چرا كه حقيقت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم پيش از همه پيامبران وجود داشته است از آن رو كه او پدر ارواح است همان گونه كه آدم پدر اشباح مى باشد .
4 - و نيز گويد : و در شواهد النبوة آمده : پيامبر ما صلى الله عليه و آله و سلم گر چه در عالم ظاهر در آخر پيامبران قرار گرفته اما در عالم غيب پيشاپيش آنان قرار دارد ، چنان كه فرموده است : ( من پيامبر بودم آن گاه كه آدم ميان آب و گل بود ( و آفرينش او پايان نيافته بود ) . . .
آدم و ساير پيامبران - صرف نظر از مشهد علم ربوبى - تا زمانى كه در صورت جسمانى عنصرى در عالم شهادت ظاهر نگرديده بودند عنوان پيامبرى نداشتند بر خلاف پيامبر ما صلى الله عليه و آله و سلم كه چون به وجود روحانى وجود يافت خداوند او را مژده داد و او را از نبوت بالفعل وى آگاه ساخت ، و در همه اديان حكم را به او داد ولى به دست انبيا و رسولان كه نواب او بودند ، چنان كه على عليه السلام و معاذ بن جبل در عالم ظاهر به نيابت از آن حضرت به يمن رفتند و احكام را تبليغ نمودند . زيرا نبوت تنها به اعتبار شرع مقرر شده از سوى خداوند ثبوت مى يابد ، پس تمام شرايع آسمانى شريعت او هستند كه به دست نواب او به مردم تبليغ مى گردند . و هنگامى كه حضرتش به وجود جسمانى عنصرى ظهور يافت شرايع گذشته را كه به حسب باطن اقتضاى آنها را داشت منسوخ نمود ، زيرا اختلاف اسم ( الهى ) در استعدادها و قابليتها مقتضى اختلاف شرايع است . [1] ( و چون تمام اسماء در آن حضرت جمع شده همه شرايع نيز در شريعت او گرد آمد و

[1] - عبقات الانوار تعريب شده 4 / 182 و 184 .

53