قادر ساخته كه فردى را كه زنده يا مرده است در دورترين سرزمين به صورت و قالب اصلى وى كه او را بدان شكل مى شناسد ببيند و بسا كه با او هم غذا شود و ميان آنان سخنانى رد و بدل شود كه برخى از آنها موجب علم مى شود - يا قادر نيست ؟ بى شك راهى به انكار قدرت ندارد ، حال كه چنين چيزى شدنى است پس تأويل و عدول از ظاهر آن بدون هيچ گونه ضرورت و امتناعى روا نيست ، و از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم روايت است كه فرمود : ( هر كه مرا ببيند حتما خود مرا ديده است ، زيرا شيطان به صورت من در نمى آيد . و هر كه يكى از اوصياى مرا ببيند حتما همو را ديده ، زيرا هيچ شيطانى به صورت آنان در نمى آيد ) . و اين حديث عام است و شامل حال حيات و ممات هر دو مى شود ، و اين حديث نص در اين باب است . [1] علامه نورى رحمه الله گويد : ششمين احتمال آن است كه : مراد از حضور ، برداشته شدن حجاب از ديد محتضر است كه آنان را مى بيند و آنان در جاى خود در آن عالم قرار دارند بدون آن كه حركتى از آنان صورت گيرد ، مانند آن كه همه مردم در سرزمينهاى مختلف و دور از هم ستاره خاصى را در آن واحد مشاهده مى كنند . . . ولى با اين همه اين توجيه با اخبار گذشته سازگار نيست . [2] آرى اين توجيه با اخبار سازگار نيست ، زيرا اخبار صراحت دارند در اين كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم بالاى سر محتضر مى نشيند وعلى عليه السلام پايين پا يا نزديك وى ، و تعبيرهاى ديگرى از اين قبيل . و اين احاديث با اين توجيه كه ( پرده از ديد محتضر برداشته مى شود و آن بزرگواران را مى بيند در حالى كه آنان در جاى خود قرار دارند و حركتى نمى كنند ) سازش ندارد . [3]

[1] - كتاب المحتضر / 2 .
[2] - دارالسلام 4 / 306 .
[3] - و نمى توان آنها را با ستاره قياس كرد ، زيرا ستاره و خورشيد با بينندگان نسبت مساوى دارند و همه آنها را به يك صورت مى بينند در صورتى كه نسبت آن بزرگواران با محتضران گوناگون است ، با دوستان با روى خوش و با منكران با روى عبوس و گرفته روبرو مى گردند ، و لازمه آن اين است كه در يك جا و به يك حالت نباشند . ( م )

516