گذشته كه صراحت دارند و گوياى آنند كه پيامبر وامير مؤمنان و امامان معصوم عليهم السلام بر بالين محتضر حاضر مى شوند با گفتار و رأى آنان سازگار نيست ، و نه تنها من كه گروهى از علماى بزرگ نيز به اين تأويل و توجيه معترضند ، و در اينجا براى روشن شدن مطلب گفتار آنان را مى آورم :
علامه مجلسى رحمه الله پس از ذكر پنج وجه كه وجه پنجم مربوط به سيد مرتضى رحمه الله است گويد : و پوشيده نيست كه دو وجه اخير از سياق اخبار به دور است ، بلكه چنين تأويلاتى در حقيقت رد اخبار و طعن در آثار است . . . و ممكن است آن بزرگواران را بدنهاى مثالى [ و برزخى ] بسيارى باشد زيرا خداوند قدرت كاملى در اختيار آنان نهاده است كه بدان سبب از ساير آدميان ممتاز گرديده اند . . . و شايسته تر است كه در اين گونه متشابهات تنها ايمان داشت و متعرض خصوصيات و تفاصيل آنها نشد و علم آنها را به امام عالم عليه السلام واگذارد چنان كه در اخبار تسليم آمده است . و خدا هر كه را خواهد به راه راست هدايت مى كند . [1] شيخ جليل حسن بن سليمان حلى شاگرد شهيد اول رحمهما الله پس از نقل گفتار شيخ مفيد گويد : شيخ رحمه الله به اصل حديث اعتراف دارد و آن را تصديق كرده است ولى آن را تأويل نموده به آگاهى محتضر از ثمره ولايت يا ثمره شك و دشمنى با آنان و كوتاهى در اداى حقوق آنان ، آن گونه كه با نشانه هايى كه در خود مى يابد يقين به آن پيدا مى كند نه آن كه با چشم سر ، شخص آنها را مى بيند و شعاع ديد او به آنها مى رسد .
به ايشان گفته مى شود : اين كه ديدار عينى آنان را با چشم سر انكار مى ورزى و گويى مراد آن نيست بلكه مراد آگاهى از ثمره ولايت يا دشمنى آنهاست ، آيا

[1] - بحار الانوار 6 / 202 .

514