گفت : آرى ، اينك بگو هنگامى كه على اسلام آورد از دو حال بيرون نبود ، يا آن است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم او را به اسلام دعوت نمود و يا به الهام الهى اسلام آورد . من لختى سر به زير افكندم ، مأمون گفت : اى اسحاق ، نگو به الهام الهى بود زيرا در اين صورت او را بر رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم مقدم داشته اى ، زيرا رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم اسلام را نشناخت مگر آن گاه كه جبرئيل از سوى خداى متعال نزد او آمد . گفتم : چنين است ، رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم او را به اسلام دعوت نمود . گفت : اى اسحاق ، آيا هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم او را به اسلام دعوت نمود اين دعوت به امر خدا بود يا اين كار را از روى تكلف و به دلخواه خود كرد ؟ باز لختى سر به زير افكندم ، مأمون گفت : اى اسحاق رسول خدا را به تكلف و عمل به دلخواه منسوب مدار ، زيرا خداوند از زبان او مى گويد : و ما أنا من المتكلفين [1] ( من از اهل تكلف نيستم ) . گفتم : آرى اى أمير المؤمنين ، او را به امر خدا دعوت نمود .
گفت : آيا اين از صفت خداى جبار - جل ثناؤه - است كه رسولان خود را مكلف سازد به فرا خوانى كسى كه حكمى بر او روا نمى گردد ؟ گفتم : پناه بر خدا !
گفت : اى اسحاق ، در قياس اين سخنت كه على در كودكى ايمان آورد و حكمى بر او روا نمى گردد آيا چنين مى بينى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم كودكان را در دعوت به اسلام به كارى فوق توانشان مكلف ساخته و چون آنها را در زمانى به اسلام فراخواند و آنان مرتد شوند و از اسلام بازگردند در اين ارتداد چيزى بر آنان واجب نمى شود و حكم پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم بر آنان روا نمى گردد ؟ آيا در نزد تو رواست كه اين مطلب را به خداوند نسبت دهى ؟ گفتم : پناه بر خدا ! . . . [2]

[1] - سوره ص / 86 .
[2] - العقد الفريد 5 / 351 . و نيز عيون اخبار الرضا عليه السلام 2 / 184 - 200 .

360