يا چهره آن حضرت يا على مرتضى عليه السلام است ؟ و ضمير در منه آيا به خداوند متعال باز مى گردد يا به رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم ؟ و ضمير در قبله آيا به من موصول باز مى گردد يا به بينه ؟ و آيا اماما ورحمة حال از براى شاهدند يا از براى كتاب موسى ؟ تا آنجا كه علامه طباطبائى رحمه الله گفته است : داستان اين آيه از جهت احتمالاتى كه در مفردات الفاظ و ضميرهاى آن مى رود عجيب است ، و اگر اين احتمالات در يكديگر ضرب شود به هزارها احتمال بالغ مى گردد كه برخى درست و برخى نادرستند [1] - اما با كمك اخبار بسيارى كه از طريق عامه و خاصه درباره آن رسيده است دلالت دارد بر آن كه مراد از ( آن كس كه حجتى روشن از پروردگار خود در دست دارد ) رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم است و مراد از ( شاهدى از وى كه به دنبال او است ) على مرتضى عليه السلام است ، و اين كه فرموده : ( اين شاهد از او است ) يعنى گويا پاره اى و جزئى از وجود رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم است ، و اوصياى بزرگوار او عليهم السلام نيز يكى پس از ديگرى ( بنا بر وحدت ملاك ) همه شاهدانى از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم مى باشند .
در اينجا سخن فخر رازى و امثال او از دانشمندان عامه را بنگر كه چگونه خداوند حقيقت را بر زبانشان جارى ساخته است !
وى در تفسير خود گويد : قول سوم درباره اين آيه آن است كه مراد از شاهد على بن ابى طالب رضى الله عنه است ، يعنى او آن بينه ( دليل روشن ) را مى خواند يا به دنبال آن مى رود . و ( منه ) يعنى اين شاهد پاره اى از وجود محمد صلى الله عليه و آله و سلم است ، اين به منظور گرامى داشت اين شاهداست كه وى پاره اى از وجود آن حضرت است . [2] نتيجه : چون على عليه السلام پاره اى از وجود رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم است و با حضرتش

[1] - تفسير الميزان 10 / 192 .
[2] - تفسير كبير 17 / 200 .

316