حضرت العياذ بالله ناشى از شك در يك امر دينى نبود بلكه سؤال از چگونگى زنده كردن مردگان بود تا دانش كامل و همه جانبه اى بدان پيدا كند ، و معلوم است كه علم به كيفيت احياء ، شرط ايمان نيست . دليل اين مطلب سؤال به صيغه ( كيف ) است كه براى سؤال از حال و چگونگى وضع گرديده است . . .
بنابر اين معناى اطمينان همان آرامش دل است از جولان در اطراف چگونگى زنده كردن مردگان كه با ظهور تصوير ديدنى آن حاصل مى آيد ، و نبود اين اطمينان منافات ندارد با حصول ايمان به قدرت كامله خدا بر احياى مردگان ، و نمى بينم كه ديدن اين كيفيت افزايشى در ايمانى كه از او مطلوب بوده است داشته باشد ، بلكه مفيد چيزى بود كه ايمان به آن واجب نبود .
و از همين جا دانسته مى شود كه على - كرم الله وجهه - با گفتن : ( لو كشف الغطاء ما ازددت يقينا ( اگر پرده ها كنار رود بر ايمان من افزوده نمى شود ) در ايمان مرتبه اى بالاتر از مرتبه حضرت خليل عليه السلام براى خود اثبات نكرده است ، آن گونه كه برخى از شيعيان نادان تصور كرده اند . و بسيارى از اصحاب ما چون بر اين مطلبى كه ما گفتيم واقف نشده اند براى رد اين تو هم كه از سخنان حضرت خليل و امير استفاده مى شود كه دومى از اولى برتر است خود را به زحمت افكنده اند ) .
پاسخ : فخر رازى گويد : ( گويند : مراد از اطمينان قلب آن است كه خطوراتى كه براى استدلال كننده دست مى دهد از قلب او زايل شود ) . [1] و علامه طباطبائى رحمه الله گويد : ( طمأنينه و اطمينان ، آرامش يافتن دل است پس از قلق و اضطراب آن ، و آن از اطمأنت الارض گرفته شده است ، ارض مطمئنه به زمينى گويند كه در آن شيب و فرو رفتگى داشته باشد كه آبى كه در آن روان مى شود در آن استقرار يابد . . . و درخواست اطمينان قلب در اين آيه مطلق است و دلالت دارد كه

[1] - تفسير كبير 7 / 40 .

256