كسى كه دانسته حق را انكار كند و با آن عناد ورزد و كسى كه جوياى حق است اما به آن نرسيده و به خطا رفته جدا بسيار است و بر كسى پوشيده نيست .
15 - و در جواهر از حدائق نقل كرده است كه : حكم به كفر مخالفان و دشمنى آنان و حكم به نجاستشان در كلام اصحاب پيشين ما مشهور است ، و سخن شيخ ابن نوبخت را كه از متقدمان اصحاب ماست شاهد آورده كه در كتاب فص الياقوت گفته است : آنان كه نص را رد مى كنند در نزد جمهور اصحاب ما كافر به حساب مى آيند . . . [1] 16 - . . . ولى بيشتر علماى اماميه حكم به طهارت مخالفان و نجاست ناصبيان و خوارج كرده اند . استاد كل ، شيخ اعظم : انصارى رحمه الله فرموده است : ظاهر آن است كه عامه ( اهل سنت ) چند قسم اند ، برخى ناصبى ، برخى مستضعف و برخى ميان اينها هستند ، نه اينند و نه آن . و آن گروه كه به سبب وجود اخبار و اجماع محكوم به نجاستند همان قسم اولند . بلكه بسا حكم به نجاست آنها نيز مشكل به نظر مى رسد ، زيرا آنچه از اخبار و تواريخ ظاهر است آن است كه بسيارى از ياران پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و كسانى كه در زمان حضرت امير عليه السلام بودند و اصحاب جمل و صفين بلكه همه شاميان و بسيارى از مردم مكه و مدينه در عداوت سختى نسبت به اهل بيت عليهم السلام بودند ، و روايت شده است كه : ( شاميان از روميان بدترند ، و اهل مكه آشكارا به خدا كفر مى ورزيدند ولى اهل مدينه هفتاد مرتبه از آنها پليدترند ) و با اين حال نقل نشده كه از آنان دورى مى جسته اند . . .
آرى ، ممكن است اين شبهه را چنين رد كرد كه معلوم نيست همه كسانى كه در بالا شمرده شدند دشمن واقعى بوده اند بلكه بسيارى از آنان - به ويژه در دولت بنى اميه - از روى تقيه اظهار دشمنى مى نموده اند . . . به علاوه ممكن است

[1] - جواهر الكلام 6 / 61 .

210