نتوان چهره آن پوشاند ، و چون روز روشن كه اگر چشم از آن فروبندى ديدگان بسيارى آن را مى بيند .
و چه گويم درباره مردى كه همه فضيلتها به دو انتساب برد ، و هر فرقه اى به دو منتهى مى شود ، و هر گروهى او را به خود منتسب مى دارند ، پس او رئيس و سرچشمه و سالار همه فضيلتهاست . [1] 20 - و نيز گويد : من هميشه در شگفتم از دلاور مردى كه در ميدان جنگ چنان سخنرانى مى كند كه گويى دل شير دارد ، و هم او در همان جا به هنگام پند و اندرز چنان سخن مى گويد كه راهب صفتانى را ماند كه لب به گوشت نزده اند و خونى نريخته اند . گاه در صورت بسطام بن قيس ( دلير مرد عرب ) و گاه در چهره سقراط و مسيح پسر مريم آن مرد الهى نمودار مى شود . سوگند به مقدسات همه عالم ، من از پنجاه سال پيش تا به حال بيش از هزار مرتبه اين خطبه [2] را خوانده ام و هر بار كه خواندم بيم و ترس و پندى در من ايجاد كرد كه دلم را به لرزه آورد ، و هر گاه در آن انديشه كردم نقش مردگان خود از خانواده و خويشان و دوستان در خاطرم نشست و به خاطرم مى رسيد كه من همان كسى هستم كه امام عليه السلام در صدد بيان حال او است . [3] 21 - و نيز گويد : و اما فضائل حضرتش از بزرگى و جلالت و انتشار و اشتهار به حدى است كه ياد كردن و تفصيل دادن آن زشت و خنك مى نمايد ، و همان گونه است كه ابوا لعيناء به عبيدالله بن خاقان وزير متوكل ومعتمد اظهار داشت : من هر گاه كه مى خواهم فضل شما را برشمرم خود را چون كسى مى بينم كه از روشنى روز و تابندگى ماه كه بر هيچ بيننده اى پوشيده نيست گزارش مى دهد و

[1] - شرح نهجه البلاغة 1 / 17 .
[2] - يعنى خطبه 216 كه اولش اين است : يا له مراما ما أبعده !
[3] - شرح نهج البلاغه 11 / 150 .

140