ويژگيهاى گرانمايه بخشيد ! نوجوانى از فرزندان عرب مكه با آن كه آميزشى با حكيمان نداشت ، در آشنايى به حكمت از افلاطون و ارسطو سر آمد ، و گر چه معاشرتى با دانشمندان علم اخلاق ننمود از سقراط به مسائل اخلاقى آگاه تر شد ، و هر چند در ميان دلاوران نباليد - كه مكيان تاجر بودند نه جنگجو - اما دلاورترين بشر روى زمين گرديد ! به خلف احمر گفتند : كدام دليرترند ، على يا عنبسه يا بسطام ؟ پاسخ داد : عنبسه و بسطام را با افراد بشر و آدميان سنجند نه با آن كس كه از حد بشريت فراتر است . گفتند : به هر حال چيزى بگو . گفت : خدا را سوگند ، اگر على نهيبى به روى آنان زند هر دو قالب تهى كنند پيش از آن كه به آنان بتازد ! [1] 11 - نظام : على بن ابى طالب ، گوينده را مايه گرفتارى و آزمايشى سخت است ، اگر در حق او سنگ تمام گذارد به افراط و غلو انجامد ، و اگر از حقش بكاهد به زشتى و گناه در افتد ، حد ميانه هم چندان ظريف و تيز زبان و بلند ستيغ است كه آگاهى از آن و صعود بر آن بسى دشوار آيد مگر بر گوينده زيرك و هوشمند . [2] 12 - علامه سيد رضى رحمه الله : امير مؤمنان عليه السلام سرچشمه وآبشخوار فصاحت ، و منشأ و مولد بلاغت بود ، رازهاى پوشيده اين فن از آن حضرت پديدار گشت و قوانين آن از او گرفته شد . همه سخنوران شيوه او را پى گرفتند ، و واعظان شيرين سخن از گفتار او يارى جستند ، با اين وجود ، على عليه السلام از همه پيشى گرفت و ديگران و اماندند ، و او تقدم جست و ديگران عقب افتادند ، زيرا در سخنش دانش الهى تجلى دارد ، و بوى خوش بيانات نبوى از آن مى آيد . . .
و از شگفتيهايى كه ويژه حضرت او است و كسى با او شركت ندارد آن كه : اگر

[1] - شرح نهج البلاغة 16 / 124 با اندكى تلخيص .
[2] - سفينة البحار 1 / 146 ، به نقل از حافط .

137