و قال الخليل بن احمد : لصديق له من الأغنياء انما تجمع مالك لأجل ثلاثة أنفس كلَّهم أعدائك امّا زوج امرأتك بعدك أو زوج ابنتك أو زوجة ابنك و كلَّهم يتمنّون موتك و مبغض تستطيل عمرك فان كنت عاقلا ناصحا لنفسك فخذ مالك معك زادا لآخرتك و لا تؤثر أحدا من هؤلاء على نفسك . و لقد أجاد الشّاعر حيث قال :
< شعر > تورّع عمّا حرّم الله و امتثل أو امره و انظر غدا ما أنت عامل فأنت بهذا الدّار لا شك تاجر لدار غد فانظر غدا من تعامله < / شعر > خليل بن احمد به دوستش كه از أغنياء بوده چنين گفته : اين است و جز اين نيست كه تو مال خود را به خاطر يكى از سه نفر جمع مىكنى در حالي كه همهء آنها دشمن تو هستند . و آن سه يكى شوهر زن تو است بعد از مردنت و ديگرى شوهر دختر تو است ، و سوّم زن پسر تو . و اينها همه آرزوى مرگ تو را مىكنند و از طول عمر تو ناراحتند . پس هر گاه تو مرد عاقلى هستى و خيرخواه خود هستى مال خود را براي توشه و خرجى آخرت خود بردار و هيچ يك از اين سه نفر را بر خود اختيار مكن ! و شاعر چه نيكو گفته است :
كه از آنچه خدا حرام كرده دورى كن و آنچه را خدا امر فرموده به جا آور و نتيجهء عمل خود را در نظر داشته باش كه فردا عايد تو خواهد شد . تو در اين دنيا بدون شك تاجر هستى و نتيجة تجارت تو در عالم آخرت عايد تو خواهد شد . پس ببين طرف معاملهء تو كيست و چه معامله مىكنى . و قال رجل صالح لبعض العلماء : أوصني قال أوصيك بشئ واحد اعلم انّ اللَّيل و النّهار يعملان فيك فاعمل أنت فيهما و هذا القول إذا تدبّره

204