و : * ( إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهارِ لَآياتٍ لأُولِي الأَلْبابِ ) * [1] : محققا در خلقت آسمانها و زمين و تردد شب و روز دلايلى روشن براى صاحبان خرد ، وجود دارد .
آياتى كه در اين باره وجود دارد ، بسيار است و توحيد از خورشيد و ماه روشنتر است [2] و هر كس خدا را به محدود كردن وصف كند ، كافر است [3] و هر كس در جهتى به او اشاره نمايد ، كافر است و هر كس او را تصوّر نمايد [4] ، گمراه است و هر كس او را تشبيه نمايد ، يگانگى او را انكار نموده ، پس مؤمن خداپرست كسى است كه اين مسائل را در ذهن خود خطور ندهد .
يكى ديگر از دلايل توحيد و عظمت حق داستان اصحاب فيل [5] است ، كه كسى نمىتواند - به علت اشتهار - آن را منكر گردد ، زيرا قريش با آن همه عنادى كه نسبت به پيامبر صلَّى الله عليه و آله و سلم داشتند ، هنگام نزول اين سوره * ( ( أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ ) * ) وقوع آن را انكار نكردند .
چنان كه مىفرمايد : آيا نديدى كه خداى تو با اصحاب فيل چه كرد و چه

[1] آل عمران / 190 .
[2] علَّامه شعرانى : تمسّك به اين دليل بر دور و تسلسل ارجحيّت دارد ، زيرا با آن وجود واجب اثبات مىگردد و زنادقه هم منكر آن نيستند ، زيرا ماده را واجب الوجود مىدانند ، پس بايد ثابت كرد كه اين نظام به شىء بىشعور مستند نيست .
[3] علَّامه شعرانى : يعنى كه براى خدا زمان و مكان و ماهيت اثبات كند ، زيرا ماهيت حد وجود و زايد بر آن است .
[4] علَّامه شعرانى : يعنى صورت برايش قايل شود .
[5] علَّامه شعرانى : نيز بر صحّت معجزات و خرق عادات استدلال كرده است .

453